BİZE ULAŞIN
Alzheimer hastalığına yakalanan kişiler adım adım çevresinden ve kendisinden uzaklaşmaya başlar. Yavaş yavaş sahip olduğu hayata dair anıları yok olan bu kişiler, en nihayetinde kendilerini dahi tanıyamaz hale gelirler. Nörolojik bir hastalık olan alzheimerın psikiyatrik hastalıklar ile karıştırıldığı birçok vaka bulunuyor.
Alzheimer hastalığı unutkanlıkla birlikte kendini göstermekte olan bir hastalık olsa da, her unutkanlık durumu bu hastalığı işaret etmez. Unutkanlığın yanı sıra beceri kaybı ve kişilik özelliklerinde değişim gibi çeşitli belirtilerin de olması gerekir. Demans hastalığında olduğu gibi günlük aktivitelerin bozulduğu ve ilerleyen dönemlerde hastanın artık kendini ifade edemeyecek duruma geldiği, hesap ve muhakeme yeteneğini kaybettiği, çevresi ile olan ilişkisinin bozulduğu ve ileri safhalarda ise kişilik değişikliklerinin yaşandığı görülür. Çeşitli psikolojik belirtilerin ortaya çıkmasına neden olan alzheimera yakalanan kişiler kendi kendilerine bakamaz hale geldikleri için bir başkasının bakımına da muhtaç olurlar.
Erken, orta ve ileri olmak üzere üç evresi bulunur.
1. Evre : Yaşlılığın doğal bir sonucu olarak görülen ilk evre çoğu zaman göz ardı edilir. İlk olarak basit unutkanlıklar halinde kendini gösteren alzheimer söz konusu olduğu zaman bireylerin beyni kayıt edememeye başlar. Yakın dönemde yaşanılan olaylar hatırlanamaz, yeni bilgiler öğrenilemez ve en nihayetinde sosyal hayattan izolasyon başlar.
2. Evre : Bu evrede yakın dönem hafıza sorunları belirginleşir. Bireylerin aynı soruyu birden fazla kez art arda sorduğu görülür. Mekansal ve zamansal bellek sorunları ortaya çıkar. Konular hakkında karar verme zorlukları baş gösterir. Alzheimer olan kişilerin karar verme konusunda sorun yaşadıkları ve dil işlevlerinin bozulduğu görülür. Kelime bulma konusunda sorun yaşayan kişiler giderek daha basit ve kısa cümleler kurar. Zaman geçtikçe kendilerine en yakın kişileri dahi tanımadıkları görülür.
3. Evre : Alzheimer'ın son evresi olan bu dönem geldiği zaman hem yakın hem de uzak geçmiş hatırlanmaz. Dil işlevleri bozulur, yürümek, yemek yemek ve buna benzer günlük işlevler tek başına yapılamayacak kadar kötüleşilir. Hasta yatağa bağımlı hale gelebilir.
Alzheimer hastalığının nedenleri arasında yaşam tarzı, genetik ve beyne etki eden çevresel faktörler olduğu tespit edilmiştir. Alzheimerın beyin üzerinde olan etkileri aşikar olduğu için kolayca tespit edilebilir. Mikroskop altında incelenen alzheimerlı beyin dokusu iki farklı türe ulaşılmasını sağlamıştır.
Beta-amiloidinler olarak bilinen protein çeşitli şekillere girerek beyin hücrelerine zarar verir. Alzheimerlı beyin hücrelerinin ölmesinde esas sebep olarak bu protein görülüyor.
Ulaşım ve iç destek sistemine bağlanmış olan beyin hücreleri, besin ve diğer gerekli malzemeleri taşıyabilmek adına uzun uzantıları kullanır. Alzheimer bu taşıma işlemine zarar vererek beyin hücrelerinde anormal yumaklar oluşturur ve bu da beyin hücrelerinin ölümüne yol açar. Bu nedenler haricinde çeşitli risk faktörleri de bulunur.
Yaşı ilerlemiş olan kişilerde alzheimer görülme riski artış gösterir. Normal yaşlanma sürecinin bir parçası olmayan alzheimer, 65 yaşını geçen kişilerde büyük oranda artar. 85 yaş ve üstü alzheimer hastalığına yakalanan kişiler, bu hastalığa yakalanan kişilerin yarısından fazlasını oluşturur.
Aile bireylerinin geçmişinde alzheimer olması halinde bu hastalığa yakalanma olasılığı bulunur. Bir nevi miras olan bu hastalığın mutasyonlar sebebiyle de başlangıç gösterdiği tespit edilmiş olsa da, kalıtsallık sebebiyle alzheimer hastalığına yakalanma olasılığı %5'tir.
Kötü yaşam koşulları ve alışkanlıkları birçok hastalığa davetiye çıkarır. Sebze ve meyvesi eksik olan diyetler, kötü kontrollü diyabet, homosistein düzeyinin artması, yüksek kolesterol, yüksek kan basıncı, sigara içmek ve egzersiz yapmamak gibi sebepler alzheimera neden olabilir.
Diğer yandan sık sık tekrar eden baş travmaları ve hafif bilişsel bozukluk da alzheimerı tetikleyen durumlardır.
İnsanların isimleri ya da yüzleri, gözlük ve cüzdan gibi eşyaları ya da bir işin yapılıp yapılmadığı unutulur. Günlük hayatın akışında herhangi biri tarafından da unutulabilecek türden şeyler olarak görülse de, alzheimer hastaları olur olmadık yerlerde eşyalarını bırakabilir. Yeni tanıştığınız insanları tanımıyor, size sorulan soruları unutuyor ve eşyaları nerede bıraktığınızı hatırlamıyorsanız bir doktora görünmelisiniz.
Günlük hayatı önemli ölçüde etkileyen ve günlük yaşam aktivitelerinin yapılmasına engel olan Alzheimer, tuvalet kontrolü, yemek yeme adabı ve düzeni ve kişisel bakım gibi temel becerilerin yok olmasına neden olur.
Sık sık tekrar eden ocakta yemek unutma, araba kullanırken gereken tepkileri verememe, para üstü hesaplayamama, yeni öğrenilen şeyleri akılda tutamama, bankamatik ve cep telefonu kullanmayı öğrenememe gibi durumlar göz ardı edilmemelidir.
Bir tanıdığın hatırlanmadığı ve bir süre sonra hatırlandığı durumlar doğal olarak karşılansa da, kelime bulma konusunda güçlüklerin çekilmesi, akıcı bir şekilde konuşamama ve konuşmayı çeşitli nesneleri hatırlamak için bölme gibi durumlar iletişim sorunlarına yol açar ve alzheimerı işaret eder. Sorulan sorular ya da verilen cevaplar kısa ve basittir.
Ayın ya da haftanın hangi gününde olduğu bilinmediği durumlarla sık sık karşılaşılır, genellikle kısa süre içinde takvimle uyum sağlanır. Alzheimer hastaları gün, ay ve yıl gibi zamansal bilgileri kaybetmeye başlar. Günlük olayların takibi zorlaşır. İçinde bulunulan ortam bilinemeyebilir. Kişisel bilgiler dahi unutulabilir.
Yaşanan olaylara mantık dahilinde bir tepki verilemez. Olaylar konusunda bir sonuca varılamaz ve yaşananlar anlaşılamamaya başlanır. Bununla birlikte karar verme konusunda güçlükler görülür.
Duruma uygunsuz ani davranışlar ortaya çıkabilir. Sebepsiz yere sinirlenen kişiler, gündüzleri hayal ettikleri ses ve olaylardan dolayı korkabilir. Dahası bu tür hayali olayların ajite edildiği görülür. Diğer yandan bu tür kişiler huzursuz, şüpheli, ilgisiz ya da sinirli birer kişi haline gelebilirler.
Alzheimerın anlaşılabilmesi için çeşitli muayene ve testlerin yapılması gerekir. Fiziksel ve nörolojik muayene söz konusu olduğu zaman kuvvet kontrolü, refleksler, denge, eş güdüm, işitme ve görme duyusu, sandalyeden kalkma ve odanın içinde yürüme gibi çeşitli testler uygulanır. Laboratuvar testleri ise vitamin eksikliği, tiroid testleri ve kan testleri şeklinde olur. Hafıza ve buna benzer düşünme becerileri ile yaklaşık 10 dakika süren mental durum testleri de alzheimer tanısı için önem taşır. Bellek ve düşüncelerin daha kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesi için birkaç saate varan nöropsikolojik testler uygulanabilir. Diğer yandan MRG, BT ve PET gibi beyin görüntüleme testleri yapılır.
Alzheimer hastalığının tedavisinde 3 basamaktan oluşan evreler bulunur. İlk basamak eğitim, ikinci basamak ilaç ve üçüncü basamak destek şeklinde olur. Bu süreç boyunca hastalığın evreleri de takip edilir. İlk olarak hasta ve ailesi hastalık, hastalığın nasıl ilerleyeceği ve ne tür sorunlara yol açacağı hakkında bilgilendirilir. Hastanın gözetim altında tutulması gerektiği söylenir. Hastaların araç kullanması halinde hem kendisi hem de başkaları tehlike altına gireceği için araç kullanımına izin verilmemesi gerekir.
Alzheimer hastalığının tam olarak iyileştirilebilmesi adına henüz %100 etki gösteren bir ilaç bulunmasa da, hastalığın seyrini değiştirebilmek ve hastanın yaşam kalitesini artırabilmek adına çeşitli ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar ile birlikte kişinin üç aşamalı evrenin son aşamasına gelme süresi uzatılmaya çalışılır. Aynı zamanda meydana gelebilecek olan zor durumların da bu şekilde önüne geçilebilir. Hastaya verilecek olan ilaçlardan ilki hali hazırda beyinde yer alan asetilkolin miktarını arttırmaya yönelik olarak kolinesteraz inhibitörerdir.
Günümüzde alzheimer hastalığı için 4 farklı ilaç tedavi olarak kullanılır. Bu ilaçlar yalnızca unutkanlığı gidermek için değil, aynı zamanda hırçınlığın önüne geçilmesi ve sinirlerin yatıştırılması gibi sebeplerden dolayı da kullanılır. Bununla birlikte her ilaçta olduğu gibi bu ilaçların da çeşitli yan etkileri bulunur. Bunlar, kusma, ishal ve bulantı şeklinde belirtilerden oluşur.
Alzheimer teşhisi konulmuş hastaların hayatını daha iyi bir hale getirmek için onlara çeşitli yöntemleri kullanarak yardım etmeniz gerekir. İlk olarak yapılması gereken şey hastaya, hastalığı konusunda bilgi vererek onu hastalığa alıştırmak ve kişinin hastalığını kabul etmesine yardımcı olmak olur. Bununla birlikte hastanın yapmak istediği tüm aktivitelerin desteklenmesi önem taşır. Günlük hayatta kolay bir şekilde yapılabilen tuvalet, banyo, dışkı ve idrar kontrolü, alışveriş, giyinme, yemek yeme, ev işleri, para işleri, yemek hazırlama ve düzenli bir şekilde ilaç kullanma gibi eylemlerin takip edilmesi gerekir. Hastaların bu tür eylemleri bir başkasının yardımı olmadan yapabilme becerisi aynı zamanda yaşam kalitesini de gösterir.
Hastalık erken dönemde teşhis edilirse tedavisi daha kolay olur. Davranış kusuru ve hafıza sorunlarının tespit edilmesi halinde doktora gitmeniz gerekir. Testlerin ardından hastalığın teşhis edilmesi durumunda ilaç tedavisine geçilir. Hasta ile ilgilenmek, onların çaresiz hissetmesine engel olmak hastayı güvende hissettirerek iyileşme sürecini hızlandırır. Doktorlardan yardım alma konusunda çekinmemelisiniz.
Alzheimer hastaları çeşitli komplikasyonlardan dolayı hayatını kaybeder. Tedavisi olmayan dejeneratif hastalık olan alzheimer, beyin hücrelerinin ölümüne yol açar. İleri seviyeye ulaşmış olan hastalık 2 yıl içinde ölüme sebep olsa da ilk safhanın ardından 15 - 20 yıl kadar yaşanılması da mümkün olur. Zaman içinde öksürme, nefes alma ve yutkunma gibi doğal reflekslerini kaybeden hastaların hareket etme, konuşma ve tat alma gibi becerileri de yok olur. Yutkunma ve çiğneme refleksini kaybeden hastalar, yiyecekleri soluk alırken içine çekeceği için soluk borusuna kaçan yiyecek ya da içecek akciğere kaçabilir. Bu gibi durumlarda sağlıklı kişiler öksürerek bu durumdan kurtulabilecek olsa da, Alzheimer hastaları bu durumu bilinçli bir şekilde yerine getiremeyeceği için sorun yaşar.
Alzheimer hastalarının ölümüne en sık sebep olan durum ise aspirasyon pnömonisidir. Bu durum felce de neden olabilir. Bir diğer ölüm sebebi ise kalp krizi olur. Ağır alzheimer hastaları hareket etme kabiliyetlerini kaybedecekleri için yatağa bağlı bir şekilde yaşama zorunluluğu yaşarlar. Bu gibi durumlarda bilindiği üzere hareketsizlik sebebiyle kan pıhtılaşması görülür. Kalp sağlığı olumsuz bir şekilde etkilenen hastaların kalp krizi geçirme olasılığı da artar. Alzheimer hastalarının ölümle yüzleşme sebeplerinden bir diğeri ise basit enfeksiyonlardır. Güç ve iştah kaybı, kilo kaybına neden olarak bağışıklık sistemini olumsuz yönde etkileyeceği için vücudun enfeksiyonlara karşı direnç gösterememesi sebebiyle ölümler meydana gelebilir.
