FMF hastalığı ailevi akdeniz ateşi olarak isimlendirilir. Anne veya babadan geçen hastalık geni sonucunda taşıyıcı ya da hasta bireyler ortaya çıkar. Kalıtımsal olarak bireylere geçen bu hastalık vücutta bazı iltihaplanmalara neden olabilir.
FMF Hastalığı Nedir?
FMF hastalığı kalıtımsal bir hastalıktır ve genelde Akdeniz kökenli kişilerde görülür. Her ırktan kişide görülebilir fakat genelde Araplar, Yahudiler, Türkler, İtalyanlar ve Sefarad Yahudilerinde rastlanır. FMF hastalığının tanısında tipik karın ağrısı öyküsü, aile anamnezi ve MEF geni denen genin pozitif olması baz alınır. Kolşisin denen bir ilaçla şikayetler azaltılmaya çalışılır. FMF ataklarında karın ağrısı, ateş, ayak bileklerinin şişliği ve kızarıklığı, nefes darlığı ve göğüste batma hissi gözlenir.
Karın ağrısı oldukça şiddetli bir ağrıdır. Hasta karnına dokundurtmaz ve bu ağrı hastanın yerinden kalkmasına bile engel olur. Bu sebeple doktora gittiğinde apandisit teşhisi konulabilir. Hatta bu nedenle apandisit ameliyatı olan pek çok hasta bulunuyor. Karın ağrısının olduğu dönemlerde hastada genelde kabızlık ya da ishal sorunu belirir.
Hastalığın tanısı genellikle çocukluk döneminde konulur. Öte yandan hastalığın iyileşmesi için kesin bir tedavi yöntemi yoktur. Sadece hastalığın etkilerini azaltmaya yönelik bazı ilaçlar kullanılabilir.
FMF Hastalığının Nedenleri Nelerdir?
1. Kalıtsal özellikler
Hastalık geni otozmal resesif çekiniklik sonucu biri anneden biri babadan gelen genlerden oluşur. Bu hastalık ailelerin çocuklarına aktardığı ve mutasyona uğramış bir genle meydana gelir. Mutant gen vücudun iltihaplanmasını kontrol ederken aynı zamanda hastalıkla ilgili sorunların da oluşmasına neden olur. Gen mutasyonu MEFV adı verilen bir gen üzerinden meydana gelir. MEFV geni üzerindeki pek çok farklı mutasyon FMF hastalığı ile bağlantılıdır. Bu gen mutasyonları bazı durumlarda çok şiddetli sorunlara neden olabilir.
FMF Hastalığı Bulaşıcı Mıdır?
Akdeniz ateşi bulaşıcı bir hastalık değildir. Dokunma, öpme ve cinsel yollarla bulaşmaz. Bunun nedeni ise kalıtsal bir hastalık olmasıdır. Genel olarak kalıtsal hastalıklar fiziksel yollarla diğer kişilere bulaşmaz. Bu tür hastalıkların sadece hastaya zararı vardır. Fakat bu hastalık genetik yollarla, hasta veya taşıyıcı olan kişilerden olacak çocuklara geçebilir.
FMF Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Ailevi akdeniz ateşinin belirtileri genel olarak çocukluk döneminde ortaya çıkar. Çocuklarda genelde nöbetler halinde, 1 ile 3 gün arasında ataklar yaşanabilir. Eklem iltihabı atakları ise haftalar hatta aylarca sürebilir. Bunun dışındaki hastalık belirtileri;
1. Ateş
Bu hastalıkta ateşlenme yaşanmasının nedeni vücutta gelişen iltihaplanmalardır. Bağışıklık sistemini oldukça fazla etkileyen iltihaplanma, kan hücrelerinin kendilerine mücadele başlatmasından dolayı oluşur. Bu durum ise hastanın vücut ısısının artmasına neden olur.
Ateş Hakkında Bilmeniz Gerekenler İçin: Ateş Neden Olur ve Nasıl Geçer? Bazı Tedavi Yöntemleri
2. Karın ağrısı
Karın boşluğunun iltihaplanmasına neden olan hastalık sonucunda karın ağrıları ve bazı dönemlerde karın kramplarına rastlanabilir. Bu ağrılar genelde hastalık ataklarını gerçekleştirir. Bazı dönemlerde bu karın ağrıları yaşanmazken bazı dönemlerde ise şiddetli ve sık sık yaşanabilir.
3. Göğüs ağrısı
Akciğerlerde oluşan iltihaplar sebebiyle hastada göğüs ağrıları yaşanabilir. Bu ağrılar bazı zamanlarda şiddetlenebilir. Şiddetlenme sonucunda nefes darlığı ve bayılmalar gözlenir. Böyle bir durumla karşılaşılırsa mutlaka acile gidilmesi gerekir.
4. Ağrılı şiş eklemler
FMF hastalarının eklemlerinde ihtihaplara rastlanır. Bu nedenle özellikle diz, dirsek, kalça gibi bölgelerde eklem ağrıları yaşanabilir. Bu ağrıların yanında eklemlerde şişlik de gözlenebilir.
5. İshal ve kabızlık
Bu hastalık süresince ishal ve kabızlık da gözlenebilir. FMF atakları sırasında yaşanan ishal normal ishalden biraz farklı şekilde ortaya çıkar. İshal yaşanmasının hemen ardından kabızlık gözlenebilir.
6. Kas ağrısı
Vücutta iltihaplanma yaşanmasının ardından kas ağrıları da gözlenebilir. Bu kas ağrıları kimi zaman çok şiddetli olabilir. Bazı durumlarda ise kas ağrılarının şiddeti ve ağrısı oldukça az görülebilir.
7. Kırmızı döküntüler
FMF hastalığına bağlı olarak deride döküntüler oluşabilir. Deri döküntüleri özellikle dizlerde ve bacaklarda kızarıklık şeklinde de olabilir.
8. Skrotumda şişme
FMF hastalığı sonucunda erkeklerin cinsel organlarında şişme ve hassasiyet oluşumu gözlenebilir.
Ataklar arasındaki süreçte hasta kendini oldukça normal ve sağlıklı hissedebilir. Semptomların yaşanmadığı dönemler bazen birkaç gün bazen de çok uzun yıllar sürebilir.
Risk Faktörleri
- Eğer ailede FMF hastası bireyler veya daha önceki kuşaklarda hastalığı geçirmiş bireyler bulunuyorsa bu durumda sizde de bu hastalığın görülme ihtimali bulunur. Çünkü bu hastalık kalıtımsal olarak gelecek nesillere aktarılıyor.
- Eğer Akdeniz kökenli bir bireyseniz ya da aile geçmişinde akdeniz kökeni bulunuyorsa sizde de FMF hastalığı görülme ihtimali olabilir. Bu hastalık herhangi bir ırktan birinde de gözlenebilir. Fakat Arap, İtalyan, Seferas Yahudisi ve Türk ırkına mensupsanız bu hastalığın görülme ihtimali daha fazladır.
FMF Hastalığı Ölümcül Müdür?
Doğru tedavi yöntemi uygulandığı sürece FMF hastalığı ölüm riski taşımıyor. Fakat düzenli kolşisin kullanmayan kişilerde gözlenen amiloidoz zamanla böbrek yetmezliğine neden olabilir. Böbrek yetmezliği sorunu ise kişinin hayatını yüksek oranda etkileyen bir hastalık olarak biliniyor.
Komplikasyonlar
- FMF atakları sırasında vücutta çok fazla miktarda protein üretimi gözlenebilir. Protein kan içinde çok fazla biriktiğinde bazı organlarda hasara neden olabilir. Bu durum ise tıpta amiloidoz olarak biliniyor.
- Vücutta çok fazla protein birikmesine bağlı olarak özellikle böbrekler olmak üzere pek çok organ hasar görebilir. Zarara uğramış böbreklerde ise filtreleme görevini üstlenen glomerüllerde aksaklıklar gözlenebilir. Bu durumun sonucunda kişilerin idrarlarında büyük oranda protein kaybı gözlenebilir. Nefrotik sendrom denen bu durum böbreklerde kan pıhtılaşmasına ve böbrek yetmezliğine neden olabilir.
- Özellikle kadınlarda kısırlığa neden olabilir. İltihaplanma sonucu gelişen bir hastalık türü olduğu için dişi üreme organlarına zamanla zarar verebilir. Bu durum sonucunda da kısırlık gözleniyor.
- Komplikasyonlarda yaygın olarak gözlenen eklem ağrıları genelde dizlerde, dirseklerde ve kalçada gözlenebilir.
Tanı ve Testler
- FMF hastalığının teşhis edilmesi ve tanısının konulmasında bazı özel yöntemler kullanılır. Doktorlar hastaların şikayetlerine göre bazı testler ve analizler uygular.
- Bazı doktorlar, çeşitli sorular yönelterek hastanın şikayetlerinin tam olarak ne olduğunu tespit etmeye çalışır. Daha fazla bilgi almak adına da fiziksel muayene yöntemini kullanılır.
- Ailede herhangi bir bireyde bu hastalık gözleniyorsa FMF tespiti yapabilmek için hastada mutant gen olup olmadığı belirlenmeye çalışılır. Bunun için de gen testi yapılarak sorunlu gen belirlenir.
- Özellikle hastalığın ataklarının yaşandığı dönemde yapılan kan testleri hastanın vücudundaki iltihap durumunun belirlenmesine yardımcı olur. Yüksek seviyede beyaz kan hücresinin tespit edilmesi vücutta belli bir enfeksiyona karşı mücadele halinde olunduğunu gösterir. Bu durum ise FMF’ye karşı iltihaplanmayı belirtir.
- Genetik testlerin yapılması mutant gen olup olmadığının tespit edilmesi amacıyla yapılır. MEFV adı verilen gen mutasyona uğramış genin adı olarak belirtilir. Bu gen FMF hastalığının ilişkili olduğu bir gendir. Fakat bu durum hastalığın teşhisinde yeteri kadar etkili değildir. Test her zaman doğru sonuçlar ortaya çıkarmıyor. Bu nedenle doktorlar hastalık teşhisi koyarken bu yöntemi kullanmayı çok fazla tercih etmiyorlar.
FMF Hastalığının Tedavisi Nasıl Yapılır?
FMF’in belirli bir tedavi yöntemi yoktur. Fakat bazı ilaçlar yardımı ile etkileri en aza indirgenmeye çalışılır.
1. Kolşisin
Mahmur çiçeğinin bitkisinin soğan ve tohumlarından elde edilen bir ilaçtır. Hap şeklinde alınan vücudun iltihaplanmasını önlemeye ve iltihap etkisini azaltmaya yardımcı bir ilaçtır. Bu hap sayesinde hastalığın neden olduğu ataklar engellenmiş olur. Bu ilacın ne sıklıkla ve hangi dozlarda alınacağına doktor karar verir. Bazı hastalar bu ilaçtan günde yalnızca bir doz alabilirken bazıları ise küçük dozlar halinde sık sık alabilir. Tedavi sürecinde kullanılan bu ilacın yan etkileri ise şişkinlik, karın krampları ve ağrılar, ishal şeklinde gözlenir.
2. İltihaplanma önleyici ilaçlar
Sindirim bozuklukları gibi bazı durumlarda kolşisin etki etmeyebilir. Kolşisinin etki etmediği durumlarda iltihaplanmanın kontrol altına alınabilmesi için deneysel olarak kabul edilmiş başka iltihap önleyici ilaçlar kullanılır. Rilonacot ve anakinra bu ilaçlara örnek olarak gösterilebilir.
FMF Hastalığı Bitkisel Tedavisi
- 150 gram ıspanak ve 150 gram kereviz kullanarak bu hastalığın etkilerini azaltabilirsiniz. Bunun için kereviz ve ıspanağı güzelce temizleyip doğrayın. Daha sonra 2 bardak su içine doğradığınız kerevizi ekleyip 10 dakika kaynatın. 10 dakika sonrasında suyun içine ıspanak ekleyip 5 dakika daha ağzı kapalı şekilde kaynatın. Daha sonra ocaktan alıp ılık bir hale geldikten sonra bu karışımı tüketin.
- 1 bardak elma sirkesinin içine ikiye bölünmüş kuru inciri akşamdan ekleyip 10 saat boyunca bekletin. Sabah kalktığınızda bu sirkede bekletilmiş inciri tüketin. 15 gün boyunca her akşam bu sirkenin içinde inciri bekletip ertesi sabah yiyin. 15 günün sonunda sirkeyi döküp yenisini kullanarak bu işlemi gerçekleştirin. Bu kür hastalar için oldukça faydalıdır.
FMF Hastalarına Öneriler
- Atak döneminde atak şiddetini azaltmak için karna susam yağıyla masaj yapılabilir. Aynı zamanda ağrının olduğu zamanlarda karna sıcak su torbası konabilir.
- Ayakları ılık ve tuzlu suda 20 dakika bekletmek ağrıların azalmasına yardımcı olur.
- Tedaviye başlandığı zaman belirtilen ilaçların mutlaka düzenli bir şekilde kullanılması gerekiyor.
- Atak döneminde yaşanan ateşe karşı ateş düşürücü ve ağrı kesici ilaçlar çok fazla etki göstermez. Fakat bu ateş çocuklarda havaleye neden olabilir. Bunun için ateşlenme gözlendiğinde mutlaka bir doktora gidilmesi gerekir.
- Kolşisin tedavisine başlanmasına rağmen ağrılar hala geçmiyorsa dinlenmek veya uyumak ağrıların şiddetini azaltmaya yardımcı olur.
- Hastalığın komplikasyonlarından uzaklaşmak için düzenli egzersiz ve yürüyüş yapılması oldukça önemlidir. Haftada en az üç gün egzersiz yapmak eklem ağrılarına iyi gelir.
- Düzenli bir hayat tarzı edinmek oldukça yararlı olur. Hazır ürünler tüketmek yerine evde doğal ürünlerle beslenmek ve ev yemeklerini tercih etmek gerekir.
- Çok soğuğa ve çok sıcağa maruz kalınmamalıdır. Çok fazla terleyip daha sonra da terli vücudun kendi kendine soğumaması gerekir. Ayrıca çok sıcak günlerde su tüketimine dikkat edilip susuz kalınmaması önemli bir etkendir.
- Hastalarda D vitamini oldukça önemlidir. Bazı durumlarda D vitamini eksikliği de gözlenebilir Bunun olmaması için yazın yeterli miktarda güneşlenerek vücuda bol miktarda D vitamini depolaması yapılmalıdır. Aynı zamanda içinde bolca D vitamini bulunduğu için balık yenmesi gerekir.
D Vitamini Eksikliği İle Alakalı Daha Detaylı Bilgiler İçin: D Vitamini Eksikliği
- Hamurlu yiyecekler ve patates gibi sindirimi zor olan yiyecekleri akşam saatlerinde tüketmemeye çalışın.
- İlerleyen zamanlarda böbreklerde taş ve kum gibi yapılar oluşabilir. Bunun için hastaların bol su tüketmesi gerekir.
- Fazla şeker kullanımının bağırsaklar üzerinde olumsuz etkisi vardır. Bu yüzden hastaların şeker kullanımı minimum düzeyde tutmaları gerekir.
- FMF hastalarında alerjik durumlar sıkça gözlenir. Örneğin yaz mevsiminde artış gösteren polenlere karşı cilt sorunları ve solunumla ilgili sıkıntılar yaşanabilir.
- Gazlı içecekleri, sigara ve alkol gibi zararlı ürünleri kullanmamak gerekir.
- FMF pek çok organı etkileyen bir hastalıktır. Bunun için romatoloji doktorunun yanında mutlaka arada bir de genel kontrol yaptırılmalıdır. Çünkü zamanla böbreklerde, eklemlerde, göğüste sorun yaşanmaması ve kısırlık durumuna karşı tedbir alabilmek için kontrollerin mutlaka düzenli olarak yaptırılması gerekir.
- Bazı hastaları süt ve süt ürünleri rahatsız edebilir. Bunun sebebi de sütün içinde bulunan laktik asittir. Bu tür problemlerin yaşanmaması için laktozsuz ürünler tüketilebilir.
- Kahve ve çay gibi kafein içeren içecekleri mümkün olduğunca tüketmeyin.
- Vücudu fazla saran dar kıyafetlerin tercih edilmemesi gerekir.
Hastalıkla Başa Çıkma Yöntemleri ve Destek
- Sizde veya ailenizin herhangi bir bireyinde bu hastalığın olduğunu öğrenmek sizi oldukça üzen bir durum olabilir. Bu hastalıkla karşılaşıldığında yapılabilecek bazı uygulamalarla hastalıkla baş edilmesi kolay olabilir.
- Eğer bu hastalığa sahipseniz veya çevrenizden birilerinde bu duruma şahit olduysanız doğru kanallardan hastalık hakkında kesin bilgiler elde etmelisiniz. Bu bilgiler sayesinde hastalığa karşı kendinizi daha rahat hissedersiniz. Çocuğunuzda bu hastalık görülüyorsa çocuğunuza uyguladığınız bakım yöntemlerini değiştirebilirsiniz.
- Özellikle aileden birinde bu hastalık görülüyorsa bir uzmanla veya yakın bir arkadaşınızla bu konuları konuşmak, sıkıntıları ve korkuları atlamak konusunda yardımcı olabilir. Hatta FMF hastalarıyla toplanmak, oturup konuşmak ve birlikle bir şeyler yapmak, birbirinize destek olmak hem sizin hem de onların daha iyi hissetmesine yardımcı olur.
Alınacak Önlemler
FMF hastalığı için alınarak herhangi bir önlem bulunmuyor. Bu hastalık genetik bir hastalıktır ve sizden sonraki nesillere bu şekilde aktarılır.
FMF Hastalığı Nasıl Geçer?
Bu hastalık kişinin yaşamı boyunca devam edecek olan bir hastalıktır. Hastalığın geçmesi için kesin bir tedavi yöntemi bulunmuyor. Fakat hastalığın neden olduğu ağrı ve diğer belirtileri önlemek ve şiddetini azaltmak için belirli ilaçlara başvurulabilir.
BİZE ULAŞIN
