BİZE ULAŞIN
Bu hastalıklar ile geçmişte güçlü bağışıklık sistemimiz sayesinde savaşabilirken, şimdilerde tıptaki gelişmelere rağmen yeniliyoruz. Kanser, AIDS, grip gibi virüs kaynaklı hastalıklar ile savaş uzun yıllardır devam ediyor. Çevresel etkiyle sürekli şekil değiştiren bu virüsler yüzünden geliştirilen aşılar, kullanılan antibiyotikler de maalesef etki etmediğinden hastalıklara yeniliyoruz. Bu hastalıklar arasında yer alan ciddi hastalıklardan biri de hepatittir.
Hepatit hastalığı virüslerin yol açtığı bir hastalık çeşididir. Hepatit A, B ve C olmak üzere 3 çeşidi vardır. Her hepatit çeşidinde hastalığa farklı bir virüs neden olur. Buna rağmen hastalığın seyri benzerdir. Bu yüzden herhangi bir hepatit çeşidine yakalanan kişinin diğer türlere de yakalanma ihtimali yüksektir. Hepatit A hastalığı, "enfeksiyonlu hepatit" veya halk arasında"sarılık" adı ile anılır.
HAV adındaki hepatit virüsü ile hastalık taşınır ve bulaşır. Virüslerin karaciğeri konak organ olarak kullandığı bu hastalık, karaciğerde akut enfeksiyonlara neden olur. Karaciğerde üreyen ve beslenen virüsler bir süre sonra karaciğerin görevini yapmasını engeller ve karaciğer fonksiyonları durma noktasına gelir. Hepatit hastalığının tüm çeşitleri arasında en hafif etkileri olan A çeşididir. Ölümcül etkisi olan fakat etkin tedavi ile kurtulma ihtimali en yüksek olan türdür. Bu hastalık karaciğeri hedef alır ve genel olarak çocuklarda görülür. Düzgün tedavi ve korunma yöntemleri ile hastalık hafif seyreder ve kronikleşmeden önlenir.
Hepatit A hastalığı HAV adındaki viral organizmanın yiyecekler aracılığı ile veya virüslerin bulunduğu suya temas halinde bulaşır. Hepatit hastası olan kişilerin kullandığı diş fırçası, yemek için kullandığı araçlar ile kişisel eşyaların ortak kullanımı da bulaşmayı sağlar. Hepatit virüsü kan içerisinde yolculuk eder ve vücut sıvılarında yer edinir. Bu yüzden cinsel ilişkiyle de hastalık bulaşır. Hepatit taşıyıcısı biri ile cinsel ilişki veya öpüşme durumunda hastalık bulaşabilir.
Ayrıca yeterli testlerin yapılmadığı yerlerde hepatit virüsü taşıyan birinden kan alınması, ilik nakli gibi durumlarda da hastalık bulaşır. Kimyasal maddelerin yoğun bulunduğu yerlerde çalışmak, sanayi ve foseptik atıkların bulunduğu çevrede yaşamak ve uyuşturucu kullanımı da hepatit bulaşmasına neden olur. Daha önceden maruz kalınmış çeşitli viral enfeksiyonlar tedavi edilmediğinde de hastalığa yakalanılabilir.
Daha önce hiç hepatit hastalığı geçirmemiş insanlar da bu hastalık görülebilir. Yeterince kişisel hijyene önem vermeyen kişilere virüs bulaşma ihtimali yüksektir. Tuvalete gittikten sonra el yıkamama alışkanlığı hepatiti doğuran en önemli etmenlerden biri. Çünkü bu virüs lağım sularında canlı kalabilen bir tür. Ayrıca iyi yıkanmamış meyve ve sebzelerin çiğ tüketimi ile kirli sulardan yakalanan deniz ürünlerinin tüketimi hepatit hastalığının kapılmasına neden olur.
Hepatit virüsünün vücuda alındıktan sonra kuluçka dönemi 15 ile 50 gün arasında değişir. Bu süreçte karaciğer yerleşip üreyen virüsler kan ve vücut sıvılarında vücuda dağılır. Ortalama 1 ay sonunda vücutta belirtileri görülmeye başlar. Hastalığın en bulaşıcı olduğu dönem ise hastalanmadan önceki 2 hafta ile sarılık olduktan sonraki 1 haftadır. Hastalık 8 hafta boyunca artan ve azalan etkileri ile devam eder.
HAV dışkıda üreyebilen ve yaşayabilen bir virüstür. Bebek altı temizliğinde ellerin yıkanmaması sonucu hastalık oluşabilir. Çünkü HAV kısa süreli de olsa cansız varlıklar üzerinde yaşayabilir. Aynı zamanda idrar sıvısında da yaşayan bu virüs, tuvaletten çıktıktan sonra el yıkama alışkanlığı olmayan kişiler için büyük bir tehlikedir. Ortak kullanım alanlarında tuvalet, banyo veya benzeri yerlerin kullanımına dikkat edilmemesi hepatit oluşumunu destekler.
Suların kirli oluşu veya tuvalet sularının karışması durumunda hepatit virüsü oluşur. Bu virüs kirli sularda çoğalamazken, bu sudan içmek, temas etmek veya temas etmiş nesnelere dokunmak hepatitin bulaşmasını ve insanı konak olarak kullanıp üremesini sağlar.
HAV kirli sulara temas etmiş meyve veya sebzelerin dış yüzeyine tutunup yine kirli sularda yaşayan deniz ürünlerini de konak olarak kullanır. İnsanların farkında olmadan bu ürünlere teması veya tüketimi ile vücuda girer. Konak organ olarak karaciğerde üreyip tüm vücuda yayılır.
Anal ilişkiyi tercih eden çiftlerin hepatit virüsünün dışkıda yaşayabilen bir tür olduğunu bilmesi gerekir. Çünkü bu ilişki ile virüsün bulaşma ihtimali artar. Ayrıca hepatit bulunan biri ile her türlü cinsel münasebet de hepatitin bulaşmasına neden olabilir.
HAV virüsünün özelikle kontrol altına aldığı organ karaciğerdir. Karaciğer vücudumuzda sindirim sisteminin bir parçası olarak görev yapar. Karaciğerin hayati fonksiyonları yerine getirememesi sonucunda bulantı şikayetleri ve kusma gibi sorunlar gözlenir.
Karaciğer vücudu temizleme özelliği ile bilinir. HAV tarafından ele geçirilen karaciğer fonksiyonunu yerine getiremez. Dolayısı ile sindirime uğraması için bağırsak ve böbreklere giden maddeler iyi ayrıştırılamaz. HAV bulaşmış ve sindirilmemiş besinler dışkıda kendini gösterir. HAV varlığına bağlı olarak dışkı kil rengindedir.
Hepatit virüsleri sadece karaciğer değil birçok organa zarar verir. Vücutta büyük bir rahatsızlık hissi uyandırır. Bunun yanında halsizlik de görülür.
Karnın sağ kısmında bulunan karaciğer, hepatit virüsü kuşatması altında olduğunda acır. Bu acı, hafif veya orta şiddette olsa bile tüm karın bölgesine yayılır. Bu yüzden karında şiddetli kramp ve ardından ağrılar oluşur.
Bağışıklık sistemi vücutta gezen ve üreyen virüslere karşı savaşır. Bu savaşma sırasında üretilen antikorlar vücut ısısının yükselmesine neden olur. Ateş zaman zaman yükselirken genel olarak stabil kalıp, 38 derecede seyreder.
Çok yaygın bir belirti değildir. Fakat özellikle çocuklarda iştahsızlık görülebilir. Hastalığın etkisinden dolayı yemek yeme isteğini kaybeden çocuklarda ani kilo kayıpları oluşur.
Karaciğer ve sindirim sistemi HAV kuşatması altında olduğundan bu sorun idrara da yansır. İdrar koyu kıvamlı ve koyu renkli olur. Genelde koyu kırmızıya çalan bir sarı şeklindedir. Hepatit hastalığının en önemli belirtilerinden biri idrarın koyulaşmasıdır.
Yine önemli belirtilerden biri ciltte ve gözde meydana gelen sararmalardır. Gözün beyaz kısmının hastalığın ilerleyişi ile paralel sarıya dönüştüğü görülür. Cilt de gittikçe sarı bir hal alır. Hastalığın etkisi azaldıkça sarılık yavaş yavaş kaybolur. Bu sebepten ötürü hepatit hastalığı için sarılık tanımı da kullanılır.
Ateş ve halsizlik insan vücudunda yorgunluğa neden olur. Yorgunluğa bağlı olarak kaslarda ve eklem yerlerinde çeşitli ağrılar gözlemlenir. Bu ağrılar hastalığın şiddetlendiği dönemlerde daha da artar.
Karaciğerde oluşan ağrılar, mide ve bağırsaklara da yansır. Bunun yanında karaciğerin görevini tam yapmaması yüzünden mideye düşen görev artar. Buna bağlı olarak midede çeşitli ağrılar ortaya çıkar.
Hepatit virüsünün etkileri deri üzerinde de görülür. Virüsün vücut sıvıları içindeki hareketi deride şiddetli kaşıntılara neden olur. Deri yüzeyinde kabuklanma veya kaşıntılar hepatit virüsü sebebiyledir.
Hepatit virüsleri karaciğeri etkisi altına alarak işlevlerini tam olarak yerine getirmesini engeller. Kanın pıhtılaşmasında önemli görevi olan karaciğer, kontrol mekanizmasını kaybettiği için pıhtılaşma sorunları yaşanır. Kanın geç pıhtılaşması veya aniden kan pıhtısı oluşumu hepatitin ileri belirtisidir.
Hepatit virüsleri vücuda alındığında hedef organ karaciğerdir. Burada üreyen ve beslenen virüsler vücuda direkt etki eder. Hastalığın ilerlemesi ile karaciğere bağlı sorunlar ortaya çıkar. Tedavi edilmeyen durumlar karaciğer yetmezliği görülebilir.
Çocuklarda görülen hepatit sorununda soğuk algınlığı gözlenir. Çocukların bağışıklık sisteminin zayıf olması virüs etkisine bağlı soğuk algınlığı ve boğaz ağrısına neden olur.
Hepatit hastalarında kokulara karşı hassasiyet gelişir. Bu yüzden birçok şeyin kokusu kötü gelir. İştahsızlığın temel sebeplerinden biri de budur.
Hepatit tedavisi kişiye ve yaşa bağlı olarak değişkenlik gösterir. Tedaviye başlamadan önce hastalığın teşhisi konulmalıdır. Hastalığın teşhisinde çeşitli teknikler kullanılır.
Hastanelerde yapılan kan tahlilinde kanda hepatit virüsünün yer alıp almadığına bakılır. Hepatit A testi olarak da adlandırılır. Hastadan aç karnına birkaç tüp kan alınır. Bu kan, laboratuvar ortamında incelenir. Hepatit virüsüne karşı oluşmuş antikorlara bakılır. Kişide hepatit virüsü olması veya daha önce hepatit geçirmiş olması halinde kanda bu antikorlar bulunur. IgM Anti- HAV antikorları kanda hepatit varlığını pozitif olarak gösterir.
Bu antikorlar hastalıktan 2 hafta sonra oluşurken, etkin tedavi ile 12 hafta içinde kaybolur. Diğer bir analizde ise Ig G Anti-HAV antikorları aranır. Bu antikorlar hepatit geçirildiğini işaret eder. Hastalık 12 hafta sonra ortaya çıkar. Bu antikorlar ise kişiyi yaşam boyu bu hastalığa karşı koruma amaçlıdır. Kan tahlili sayesinde; hepatit türü belirlenir. Bu kişilerin kan veya organ bağışçısı olmaması konusunda uyarı sağlanır. Aynı zamanda hastalığın hangi evrede olduğu da saptanır.
Yapılan kan tahlillerinde HAV virüsünün yoğun olması ve hastalığın uzun süredir vücutta etki halinde olması ile karaciğer filmi çekilir. Bu filmde karaciğerin HAV tarafından ne kadar tahribata uğradığına dair bilgiler elde edilir. Bu sayede kişinin karaciğer durumu öğrenilmiş olur. Karaciğerin HAV tarafından tahrip edildiği durumlar karaciğer nakli gerekir.
Hepatit hastalığının bir çeşidi olan hepatit A diğer çeşitlere göre daha hafif etkilere sahiptir. Çünkü bu hastalığa etki eden virüs kronik bir hastalığa neden olmaz. Çocuklarda ve bebeklerde (0-12 yaş) sık görülen hepatit türüdür. Çok fazla olmamakla beraber yaşlı kişilerde de görülür. Etkin tedavi yöntemleri ve korunma şekilleri ile de bu hastalığa yakalanmaktan kurtulabilirsiniz. Yaşlı kişilerde aniden görülen hepatit, kronik karaciğer hastalıklarına neden olur. Bazı durumlarda ise hastalık akut karaciğer yetmezliğine sebep olur. Bu durumda hastaların acilen tedavi edilmesi gerekir. Aksi halde karaciğer fonksiyonları yitirilir ve karaciğer nakli gerekir.
Hepatit A nasıl tedavi edilir konusunda ise; hastalığın belli bir tedavisi yoktur. Kişinin yaşı, hastalığın seyri ve yayılma miktarına göre bir tedavi uygulanır. Hepatit tanısı konulduktan sonra kişinin izole bir yaşam sürmesi gerekir. Kullanılan kişisel eşyaların evdeki diğer üyeler ile paylaşılmaması önemlidir.
Bu süreçte dinlenmek ve vitamin ağırlıklı beslenmek gerekir. Ayrıca sigara alkol gibi alışkanlıklar da terk edilmelidir. Kişisel hijyene önem gösterilmesi ve cinsel ilişkiden sakınılması da tedavi sürecinde önem taşır.
Hepatit'e karşı Twinrix adlı bir aşı uygulanıyor. Bu aşı hem hepatit A hem de hepatit B'ye karşı bağışıklık sağlıyor. Aşı 3 kademeli enjeksiyon ile uygulanır. 1 ile 6 ay arasında uygulanan 4 doz şeklinde uygulanan bu aşı hepatitlere karşı koruma sağlar. 18 yaşını geçmiş ve HAV, HVB riski taşıyan kişilerin bu aşıyı mutlaka yaptırması gerekir. Ayrıca hepatit hastalığının yaygın olduğu ülkeleri ziyaret edenlerin, kırsal yerlere gidenlerin, homoseksüel ilişkilerde bulunanların, kreş ve çocuk hastanelerinde çalışanların, lağım işçilerinin, su tesisatçılarının, engelli, çocuk, yaşlı kişilerin bakıcılarının, uyuşturucu bağımlılarının, kronik karaciğer hastalığı olanların ve hemofili hastalarının mutlaka hepatit aşısı olması gerekir. Hepatit aşılarının %97 oranında hastalığa yakalanma riskini azalttığı yapılan araştırmalarla kanıtlanmıştır.
İstatistikler her yıl 1,5 milyon kişinin hepatit hastalığına yakalandığını ortaya koyuyor. Özellikle yeterli beslenmenin olmadığı ve çevresel kirliliğin olduğu fakir ülkelerde hastalığın bulaşma riski oldukça fazladır. İçme sularının temiz olmadığı yerlerde en sık görülen hastalık olarak kabul edilen hepatit, tedavisi mümkün olan bir hastalık. Hastalığın görüldüğü çocukların %90'ı 10 yaşın altında olan çocuklardır.
Dünyada hepatit türlerine karşı aşılar ve ilaçlar olmasına karşın gelişmemiş ve az gelişmiş ülkelerde bunlara ulaşım zor olduğu için her yıl binlerce insan hastalık dolayısıyla yaşamını yitiriyor. Akut hepatit A hastalığından dolayı her yıl 150,000 insanın öldüğü istatistiği mevcuttur. Hepatit A diğer hepatit türlerine göre kurtulma şansı yüksek bir türdür. Fakat aşı ve ilaçlara erişimin azlığı ile yaşam koşullarının kötülüğü bu hastalık ile savaşmaya engel olur. Bu hastalığa dikkat çekmek ve bilinç kazandırmak maksadı ile çeşitli kampanyalar da yürütülüyor. WHO gibi kuruluşlar gerçekleştirdikleri faaliyetler ile hepatit hastalığına dikkat çekerek farkındalık yaratıyor.
