BİZE ULAŞIN
Sindirim sisteminin şüphesiz ki en önemli elemanı ise karaciğer. Bu organ vücutta en büyük organ olma özelliğine sahiptir. Gerek yüzey alanının geniş olması gerekse çoklu fonksiyonları ile karaciğer oldukça önemli bir organ. Aynı zamanda sinirim sisteminin ve akabinde de metabolizmanın ise beynidir.
Karaciğerin fonksiyonları ise hayli fazladır. Vücuda alınan karbonhidrat, yağ ve protein içeren besinleri parçalayacak enzimleri sentezlemek, kanda pıhtılaşmayı organize etmek, safra kesesini uyararak yağ emiliminin emrine vermek, vücutta biriken kimyasallar ve ilaç etkenlerini temizlemek, enfeksiyonlara karşı bağışıklık sisteminin savaşçı hücrelerini üretmek ve kan şekerini düzenlemek belli başlı görevlerindendir.
Önemli işlevlere sahip olan karaciğer bazı nedenler; hastalıklar, kimyasal maddeler, zararlı alışkanlıklar ve sürekli ilaç kullanımı sonucunda zarar görür. Zarar gören kısımları ise işlevini yerine getiremediği için tüm vücut bu durumdan etkilenir. Karaciğer sadece sindirim sistemi organları ile değil vücuttaki birçok organla beraber çalıştığı için burada meydana gelen bir sorun diğer yerlerde de sorunlara neden olur.
Karaciğerin çeşitli nedenler sonucu hasar görmesi ve fonksiyonlarını yerine getirememesi sonucu karaciğer yetmezliği meydana gelir. Bu hastalık sonucunda karaciğer zayıflar ve görevini yerine getiremez. Karaciğerde görülen bu hastalık iki şekilde gelişir. Bunlar; akut ve kronik karaciğer yetmezliğidir.
Akut karaciğer yetmezliği; daha önce karaciğerinde hiçbir sorun olmayan kişilerde aniden gelişen bir sorundur. Bu duruma tıpta hepatosellüler fonksiyon bozukluğu adı verilir. Hastaya hemen müdahale edilmediğinde 48 saat içinde ölüm gerçekleşir. Kronik karaciğer yetmezliğinde ise siroza bağlı olarak meydan gelir. Hepatit türleri ( B veya C ), aşırı alkol tüketimi, vücutta aşırı demir minerali birikmesi, metabolik sorunlar ve yetersiz beslenme kronik karaciğerde yetmezliğe sebebiyet verir.
Karaciğerde oluşan sorunlardan dolayı meydana gelen yetmezlik beraberinde birçok sorun da yaratır. Sinsi bir biçimde ortaya çıkan akut ciğer yetmezliği birtakım komplikasyonları meydana getirir. Bu komplikasyonlar beyinde ödem oluşması, pıhtılaşma sorunlar ve kanama bozuklukları, enfeksiyon oluşumu ve böbrek yetmezliğidir. Bu yönü ile karaciğerdeki sorunların birçok büyük hastalığa sebebiyet verdiği anlaşılır.
Bu hastalık tedavi edilmediğinde ciddi riskleri vardır. Çünkü tedavi edilmediğinde koma, çoklu organ yetmezliği ve ölüm ihtimali vardır. Karaciğerde oluşan sorunlarında uygun tedavi ile kişinin yaşam süresi artabilir. Ayrıca yetmezliğin ileri dönemlerinde yapılacak olan karaciğer nakli ile kişinin kurtulma ihtimali vardır. Tedavisi yapılmayan durumlarda karaciğerde yetmezliğe bağlı ölümler gerçekleşir.
İlaçlar ile vücudumuza birçok kimyasal alırız. Karaciğer vücuda alınan kimyasal yapıdaki ilaçları sindirerek kana karışmaya yardımcıdır. Fakat sık ilaç kullanımı karaciğer fazla çalışmasına ve diğer işlevlerini yerine getirememesine neden olur. Özellikle bazı ilaçların içeriğinin zararlı oluşu karaciğere de zarar verir. Akabinde karaciğerde yetmezlik oluşur. Antibiyotik, streoit yapılı olmayan ilaçlar, anti konvülsant ve anti iltihap yapılı reçeteli ilaçlar özellikle akut karaciğer yetmezliğine neden olur.
Hepatit hastalığının çeşitleri olan Hepatit A, Hepatit B ve Hepatit E virüsleri karaciğerde hastalığa sebebiyet verir. Hepatit virüslerinin çoğaldığı ve yaşadığı yer olan karaciğer, zamanla bu virüslerin eline geçer. Virüs karaciğerin kontrolüne geçtiğinden vücut karaciğerin işlevlerini yerine getiremez. Tedavi edilmediğinde ve hepatit geçmediğinde kısa süre karaciğerde yetmezlik meydana gelir.
Frakında olmadan yenilen bazı mantar türleri aşırı toksik bileşenler içerir. Bunun yanında bazı yabani meyve ve sebzelerin de yenmesi ile vücudun sindiremediği toksik maddeler alınır. Karaciğer bu maddeler yüzünden zarar görür. Bu tür durumlar aniden gelişen akut karaciğerde yetmezliğe sebep olabilir. Bunun yanında epstein-barr virüsü, sitomegala virüs ve herpes simpleks virüsü karaciğere zarar vererek yetmezliğe sebep olur.
Bazı hastalıklar için kullanılan bitkisel ilaçlar karaciğerde sorunlara neden olur. Alternatif tıp alanında kullanılan takke, yarpuz gibi bitkiler bazı insanlarda karaciğerde ters etki yaratır. Sürekli kullanımı sonucu böbrek ve karaciğerde iflas etme ve yetmezlik gibi sorunlara neden olduğu vakalar görülür.
Tylenol adı ile bilinen bir tür ağrı kesicidir. Asetaminofen aspirinin etkilerini gösterir. Bazı kişiler tarafından birçok farklı ağrıyı gidermesi için bu ilaç kullanılır. Ağrı kesicilerin bağımlılık yapan etkisi zaten bilinir. Bu ilacın aşırı ve sık kullanımı karaciğerde problemlere sebebiyet verir.
Karaciğer vücuda giren zararlı virüsler ile savaşması için koruyucu hücreler üretmekten sorumludur. Bu hücrelere vücudun virüs tespit edilen yerlerine kan yolu ile iletilir. Bağışıklık sisteminde meydana gelen hastalıklar veya sorunlarda karaciğer savaşçı hücreleri üretmekte sorun yaşar. Bu durum karaciğerin işlevini kaybetmesine ve kısa süre sonra da yetmezlik sorunu ile karşılaşmaya neden olur.
Bazı hastalıklardan dolayı karaciğer ve bağlı kanallarda sorunlar meydana gelir. Vasküler hastalık, Budd-chairi hastalığı gibi hastalıklar yetmezliği tetikler. Yine iltihaplanmaya bağlı damar tıkanıklığı karaciğerin işlevin kaybetmesine neden olur.
Vücutta sindirim sisteminin en önemli elemanı olan karaciğerin, metabolizmaya direkt etkisi vardır. Bazı hastalıkların ( wilson hastalığı) ve metabolizmadaki sorunların karaciğerde kötü etkisi olur. Bu durum organın işlevini kaybetmesine ve yetmezliğe sebep olur.
Kanser başlı başına birçok hastalığı tetikleyen bir durumdur. Karaciğerde meydana gelen kanserler metasaz etkisi ile diğer organlara da yayılır. Bu durumda çoklu organ ve karaciğerde yetmezlik oluşur.
Aşırı alkol tüketimi siroz hastalığına zemin oluşturur. Siroz hastalığı alkol alınmaya devam ettikçe ilerler. Bunun sonucunda karaciğer tüm fonksiyonlarını kaybeder ve sonunda iflas eder. Karaciğerde yetmezliğin en önemli nedeni siroz hastalığı sayılabilir.
Karaciğerde meydan gelen sorunlar tüm sindirimi etkiler. Çünkü bu organ sindirimde görev almayacağı için diğer organlar da etkilenir. Bu durumda mideye büyük görev düştüğünden dolayı kişide bulantı ve kusma gerçekleşir.
Karaciğerde yetmezliğin ilk dönemlerinde halsizlik görülür. Bu durum isteksizlik ve bitkinlik hali ile devam eder. Vücutta hissedilen kırgınlık ve düşüklük hali kişilerdeki ortak belirtilerden bazılarıdır.
Sindirimde görev alamayan karaciğer bazı bağırsak problemlerine neden olur. Besinlerin özellikle yağ yapılı maddelerin parçalanmaması ishal durumunu tetikler. Karaciğerinde yetmezlik olan kişilerin ishal olması önemli bir belirtidir.
Bildiğiniz gibi karaciğer karnın sağ üst kısmında yer alıyor. Burada meydana gelen sorunlar o bölgede ağrıyı başlatır. Fakat hastalığın diğer organlara da etkisi vardır. Bu yüzden sadece karaciğerde değil tüm karın bölgesinde ağrı hissedilir.
Sindirimini tam yapamayan vücutta bir zaman sonra iştahsızlık oluşur. Sürekli ishal olan ve karın ağrısı şikayetinde bulunan kişilerde yemek yeme isteği azalır. Ayrıca metabolik hızında düşme de iştahsızlığa neden olur.
Karaciğerde yetmezlik sonucu karın bölgesinde şişlik görülür. Siroz hastalığı dolayısı ile yetmezlik sorunu yaşayan kişilerde karaciğerdeki damarlar tıkanır. Bu tıkanıklığa bağlı olarak sıvı boşalması olmadığından karında inmeyen şişlikler meydana gelir.
Halsizlik ve bitkinlik hissedildiği halde kişilerde uykusuzluk meydana gelir. Karaciğerin işlevini yerine getirememesi sonucu vücutta zararlı maddeler birikir. Bu maddeler beyne etki eder ve kişinin uykusuzluk yaşamasına neden olur.
Karaciğerde yetmezliğe neden olan hastalıklardan biri de Hepatit. Hepatit hastalığına bağlı karaciğerde biriken toksik maddeler vücutta sararmalara neden olur. En çok gözün beyaz kısmında ve cilt derisinde sararmalar gözlenir.
Karaciğerdeki yetmezliğin ileri safalarında komaya girme durumu oluşur. Aniden bilincin kaybı ve baygınlık hali sonucunda kişi komaya girer. Böyle bir durumda mutlaka acil müdahale yapılması gerekir.
Karaciğerin hastalık dolayısı ile işlevini yapamaması sindirimin durmasına neden olur. Bu durum böbrek ve mideyi de kapsar. Vücuttan atılması gereken sıvıların atılmaması dolayısı ile deri altında ve karında sıvı birikmesi meydana gelir.
Hepatit hastalığı dolayısı ile kaşıntı meydana gelir. Vücutta karaciğerin işlevini yerine getirmemesi sonucu oluşur. Kaşıntı dolayısı ile kişi rahatsızlık hisseder.
Karaciğerin fonksiyonlarından biri de kanın pıhtılaşmasını sağlayan enzimleri üretmek ve kan akışında görev almak. Fakat karaciğerdeki sorunlar zamanla kanın pıhtılaşmasını engeller ve kan üretiminde sorunlar yaratır. Bu durum kolayca kanamalara ve kanamanın durmaması gibi ciddi sorunlara neden olur.
Kimyasal ve zararlı maddelerin vücutta birikmesi karaciğerden dolayıdır. Bu organın zararlı maddeleri temizleyip dışarı atamaması sonucunda maddeler vücutta birikir. Bu maddeler beyne kadar gider ve burada kişinin bilinç merkezini ele geçirir. Hastalığın arttığı dönemlerde bilinç kaybı ve koma durumları gözlenir.
Yine kan akışındaki sorunlar ve metabolik yavaşlamalar nabızda değişiklik yaratır. Zamanla nabzın düştüğü ve daha yavaş attığı gözlenir. Bu tür kişilerde nabız ve tansiyonun sürekli kontrol altında tutulması gerekir.
İlaçlardan alınan kimyasallar, yenilen zararlı maddeler, sık alkol kullanımı gibi nedenler ile vücutta toksinler birikir. Normalde karaciğerin bu maddeleri temizlemesi gerekir. Fakat fonksiyonlarını kaybeden karaciğer bunu yapamadığı için toksinler vücutta birikir. Bunlar beyindeki mekanizmaları etkileyerek insan çeşitli değişiklikler yaratır. Bu değişiklikler düşünmede güçlük, bilinç bulanması ve kişilik değişimleridir.
Karaciğerde meydana gelen yetmezlik durumlarında kişilerin mutlaka doktor kontrolünde bir tedaviye tabii olması gerekir. Çünkü bu hastalık ilerleme gösteren bir tür. Normalde hastalıktan korunma yolları vardır. Aynı zaman kronik olmayan çeşidinde çeşitli korunma yöntemleri ile yaşam süresi uzatılır. Fakat etkin tedavinin yapılmadığı ve eski yaşam tarzında değişiklik yapmayan kişilerde hastalık koma ve bilinç kaybına neden olacağı gibi ileri durumlarda ölümleri de getirir.
Etkin tedavi yönteminin karaciğer nakli olduğu bilinir. Fakat karaciğer donörünü bulmanın zor olması ve uyuşmazlık riskinin fazlalığı dolayısı ile zor bir süreçtir. Kişide gerekli belirtiler var ise bu süreçte önce hastalığın tanısı için işlemler yapılır.
Karaciğer yetmezliğinde çeşitli tetkikler kullanılarak hastalığa teşhis konur. Yetmezlik şüphesi ile hastaneye başvuran kişilere ilk olarak kan testleri uygulanır. Bu testlerde karaciğerin salgılaması gereken enzimlerin varlığı araştırılır. Testlerin yanında kişilere hepatit testleri de yapılır. Çünkü karaciğerde yetmezliğin bir belirtisi de hepatit oluşmasıdır.
Kanda hepatit virüsleri aranırken; kan oranına da bakılarak hastalığın etkileri araştırılır. Bu belirtileri taşıyan kişiler daha sonra karın ultrasonografi çekilir. Bu işlem ile karaciğer görüntülenmesi sağlanır. Aynı zamanda karaciğerden bir parça alınarak biyopsi yapılır. Testler sonucunda kişiye karaciğerde yetmezlik teşhisi konulur. Daha sonra hastalığın ilerleyişine göre bir tedavi yöntemi uygulanır.
Karaciğerde yetmezlik teşhisi konulan kişilerde ilk olarak ilaç tedavisine başlanır. Bu ilaçlar karaciğer işlevini yerine getiremediği için verilir. Kullanılan ilaçlar vücutta birçok işlemin yapılmasına katkı sağlar. Normalde karaciğerin sorumlu olduğu birçok işlevi yapma görevini ilaçlar giderir.
Beyinde biriken toksinleri yok etmek, vücuttaki iltihapları temizlemek, kanın akışını dengeye sokmak, pıhtılaşma sorunlarını ortadan kaldırmak ilaçlar sayesinde halledilir. Hastalığın ilk dönemlerinde ve sonrasında da ilaç kullanımı büyük önem taşır. Doktor tarafından verilen ilaçların düzenli kullanımı kişinin yaşam kalitesini arttırır.
Karaciğer yetmezliğinde hastalığın son seviyesinde nakil gerekir. Hastalığın tedavilerden sonuç alınamaması ve kişinin sağlık durumunun kötüye gitmesi halinde hemen karaciğer donörü aramaya başlanır. Kişinin gen haritası çıkarılır. Bu haritadan 1. derece aile üyeleri ve yakın akrabalarından gönüllü olanların benzerliğine bakılır.
Karaciğerden genomu tutan kişiler hastaya dönor olabilir. Karaciğer bağışlayıcı olan kişinin ciğerinden bir parça alınarak hastaya eklenir. Destekleyici tedaviler ile hem hasta hem de donör zamanla karaciğeri tamamlanır. Çünkü karaciğerin kendi tamamlama özelliği vardır.
Destekleyici tedaviler kişinin vücut direncini yerine getirmek için uygulanır. Hastalık dolayısı ile zayıflamış bağışıklık sistemi, özel diyet ve faydalı kürler ile desteklenir. Özellikle karaciğer nakli olan kişiler uzun süre faydalı çorbalar ve sıvılar ile beslenmeli, yemek yiyemeyecek durumda olan kişiler ise damardan serumlar ile beslenmelidir.
Karaciğerde meydana gelen yetmezlik çeşitli tedavi yöntemleri ile tedavi edilmesi gereken bir hastalık. Hali hazırda hastalığın tedavisinden kaçma imkanı yok. Çünkü hastalığın vücuttaki birçok sistemi de etkilemesi dolayısı ile çoğu zaman acil müdahale gerekir. Karaciğerdeki yetmezlik ilerlediği durumlarda; çeşitli komplikasyonlar meydana gelir.
Bunlar beyinde ödem oluşması, böbrek yetmezliği, kan pıhtılaşmasının olmaması, çeşitli iltihaplı enfeksiyonlar, koma ve ölümdür. Aslında karaciğer yetmezliği yaşam süresi kişinin tedaviye nasıl cevap vereceği ile alakalıdır. Uygun tedavi ve karaciğer nakli ile hastalar uzun yıllar yaşayabilir. Tabii destekleyici tedavi de uygulamak durumunda bu süre uzar. Fakat etkin tedavinin olmadığı ve korunma yöntemlerinin uygulanmadığı durumlarda hastalığın öldürücü etkisi vardır. Bu durumda yaşam süresi de kısalır.
