BİZE ULAŞIN
Hücre değişime uğrayıp, bir çeşit kan kanseri hücresine dönüşür. Çoğu vakanın tam olarak nedeni bilinmez. İlik hücresi lösemik bir değişime girdiği zaman, birçok hücreye bölünür. Normal hücrelerden daha çok büyüyerek daha fazla yaşar. Zaman içinde normal hücrelerden daha kalabalık olur ve hastalığı oluşturur. Hastalığın bazı belirtileri, yaygın görülen çoğu hastalığın belirtileri ile karıştırılabilir. Tanı koymak amacıyla bazı kan testleri ve kemik iliği testleri gerekebilir.
Tedavi ve sonuçlar, kan kanseri tipi ve alt tipine bağlı olarak değişir. Çoklu tedavi yöntemi yardımı ile iyileşme %75 oranlarına ulaşsa da, türlerine göre tedavi oranları %10 - %90 arasında değişir. Bu yüzden başarı oranları gölgelenir. Hastalığın tedavisinde amaç tam remisyon sağlamaktır. Remisyonun; hastanın sağlıklı hale gelmesi ve tedavi sonrasında hiçbir hastalık belirtisinin kalmamasıdır. Günümüzde kan kanseri olan kişiler, tedavi sonrasında en az 5 yıl tam remisyona girer.
Lösemi, toplumda kan kanseri olarak da bilinir. Kan üreten kök hücrelerinden birisinin, çeşitli etkenlerin bir araya gelmesiyle gelişirken bir basamakta duraklaması ve kontrolsüz olarak çoğalmaya başlamasıdır. Kan kanseri; öncelikle kemik iliğini, ardından da bütün organları ele geçirir. Lenfatik sistemi ve vücudun kan üretim sistemi olan kemik iliğini etkiler. Eğer tedavi edilmezse ilerleyen kötü huylu bir kanserdir.
Hastalık olgunlaşmış olan akyuvarların kontrolsüz olarak artışına bağlı meydana gelirse, kronik ve yavaş seyirli olur. Olgunlaşmamış haldeki akyuvarların kontrolsüz olarak artışına bağlı gelişenler ise akut, yani hızlı seyirlidir. Hızlı seyreden kan kanseri, genelde ani başlangıç gösterir. Özellikle 1-2 ay içinde klinik bulgular ve belirtiler gösterir. Bu sebeple kısa sürede hastalık tanısı konulmalı ve en kısa zamanda tedaviye başlanılmalıdır.
Tam anlamıyla sebebi bilinmese de, özellikle radyasyon gibi kimyasallara ve tarım ilaçlarına maruz kalmak bu riski artırır. Kan kanseri, amaca yönelik kullanımda olan akıllı ilaçlar ve hastaya özel olan kök hücre nakil yöntemlerinin sayesinde başarı ile tedavi edilebilir.
Hangi akyuvar türü aşırı çoğalıyor ve kanserleşme gösteriyor ise, hastalık o akyuvar adı ile tanımlanır. Örneğin, lenfosit kan kanseri, lenf sistemindeki lenf hücrelerini etkiler. Myeloid denilen başka bir tip ise, olgunlaşmamış kan hücrelerinin aşırı çoğalmasıdır.
Kan kanseri, genel olarak akut ve kronik olarak ikiye ayrılır. Akut aniden ortaya çıkar ve hızlı ilerler. Kronik ise yavaş seyirlidir. Akut olan da kendi içinde ikiye ayrılır. Akut lenfoblastik (ALL) ve akut miyeloblastik (AML) olarak iki çeşittir. Kronik olanlar da; kronik lenfositik (KLL) ve kronik miyeloid (KML) olarak alt gruplara ayrılır.
Kan kanseri çeşitlerinden akut olanlar zamanında tanı konularak tedaviye başlanmaz ise, günler ya da haftalar içerisinde hastanın kaybedilmesine sebep olabilir. Kronik olanlar ise çok yavaş seyreder. Uzun süre sessizce kalabilir ve yıllar içerisinde ilerleme gösterebilir.
Akut lenfositik lösemi: ALL, lenfoblast olarak tanımlanan olgunlaşmamış kan hücrelerinin dönüşmesi ile meydana gelir. Lenfoblastlar bu kanser çeşidinde çok fazladır. Bunlar, lenf düğümlerinde birikerek, şişliğe yol açar. Bu tip olanlar, çocukluk çağlarında en sık görülen kan kanseri çeşididir. Hızla başlar ve her yıl 5000 kişiye ALL tanısı konulur.
Akut myeloid lösemi: AML, olgunlaşmamış kan hücreleri olan myeloblastların aşırı derecede çoğalması ile karakterize olan bir türdür. Bu hücrelerin kemik iliklerinde çoğalması sonucunda kan hücreleri üretilemeyebilir veya az üretilir. Bu hücreler eğer üretilmez ise enfeksiyonlar artar ve kansızlık durumu gelişir. Çocuklar ve erişkinlerde oluşabilir. Her yıl 13.000 kişiye AMG tanısı konulur.
Kronik lenfositik lösemi: KLL, olgun lenfosit gibi görünmesine karşın, vücudu savunmaktan acizdir. Bu hücreler, kemik iliklerinde çok fazla üretilir. Lakin koruyucu rolleri bulunmaz. Yetişkinlerde görülür, yavaş yavaş gelişerek ilerler. Hastalar yıllar boyu yaşayabilir. 50'li yaşların sonrasında görülme sıklığı artabilir. Bu yaş grubunda en sık görülebilen türdür. Hastalık yavaş bir şekilde seyreder. Her yıl 15 bin kişide KLL vakası tespit edilir.
Kronik myeloid lösemi: KML aynı KLL gibi, olgun görünen lakin görevini gerçekleştiremeyen hücreler anormal olarak artar. Tüm normal hücreler bitene dek bu hücre artışı sürer. Yetişkinlerdeki vakaların %25-60'ını oluşturur. Bu tür, en çok 25-60 yaşlarında görülebilir. Erkeklerde daha sıklıkla görülür. Her yıl yaklaşık 5000 vaka ile KML tanısı konulur.
Kan kanseri, çocuklarda oluşan kanser türleri arasında ilk sıralarda gelir. Özellikle down sendromlu ve fanconi anemisi olan bireylerde bu rahatsızlığın meydana gelmesi, nedeninin kromozomlar ile ilgili olduğunu düşündürür. Tek yumurta ikizlerinde, her ikisinde de görülmesi kalıtsal bir rahatsızlık olduğunu doğrular.
Genetiğin yanı sıra hava kirliliği, çürümüş gıdalar, gıda maddelerindeki katkılar, kemoterapi ilaçlarının bir kısmı, petrol, benzin, saç boyası gibi kimyasallar, tablet ve cep telefonu gibi radyasyon yayan cihazlar ve zirai ilaçlar gibi kimyasalların kan kanserine sebep olduğu tahmin edilir. Hamilelik sırasında annenin sigara içmesi, alkol ve uyuşturucu kullanılması, hamileliğin ilk 3 ayında röntgen çektirilmesi bebekte ileriki yaşlarda kan kanseri oluşma olasılığını güçlendirebilir.
Kan kanserinin belirtileri diğer kan kanserlerinde gözlenebilen bazı bulgular ile ortak özellikler gösterir. Kansızlığa bağlı olarak ciltte solukluk meydana gelebilir.
Kan kanserinin belirtileri arasında çabuk yorulma ve halsizlik durumları da sayılır. Aynı zamanda efor esnasında nefes darlığı gibi belirtiler gözlemlenebilir.
Kan kanseri belirtilerinin arasında; kişinin bağışıklık sisteminin zayıflaması nedeni ile oluşan enfeksiyonlar sonucunda burun, diş etleri ve cilt altında beklenmeyen kanamalara, morarma ve toplu iğne başı büyüklüğündeki, basılınca solmayan kırmızı döküntülere rastlanabilir.
AML yani akut miyeloblastik, yetişkinlerde daha sık görülür. Görülme yaşı ortalama 50-60 yaşları arasıdır. Akut tipte görülen belirtiler, kemik iliğinin lösemik şekildeki kan kanseri hücreleri tarafından istila edilmesine bağlı gelişir. Akut tipte sıklıkla görülen belirtiler;
KML yani kronik miyelositer lösemi en sık 40-50 yaşları arasında kişilerde görülür. Erkeklerde kadınlara nispeten daha sıklıkta görülür. Belirtileri;
KLL yani kronik lenfositik lösemi, 65 yaşını geçmiş kişilerde görülür. Belirtileri;
Kan kanseri belirtileri, birçok rahatsızlığın belirtileri ile aynı belirtiler gösterebilir. Vücudun bütün organlarına yayılması mümkün olan bu rahatsızlık, özellikle kanamalı olan hastalıklar, enfeksiyonel hastalıklar, romatizmal rahatsızlıklar, lenfoma, myeloma ve diğer kan kanserleri belirtileriyle benzer belirtilere sahip olabilir.
Kronik kan kanserinin belirtileri yavaş yavaş gelişir. Başta akut olan gibi şiddetli olmaz. Kronik olan tip, genelde belirtiler görülmeden rutin bir doktor muayenesinde bulunup tespit edilebilir. Belirtiler başlangıçta hafiftir ve zaman geçtikçe kötüleşir. Lakin bazen ilk tanıdan yıllar sonra kendisini gösterir.
Kan kanseri olan insanlar, çok yüksek oranda beyaz kan hücresi seviyesine sahip olabilir. Fakat hücreler anormal olduğu için enfeksiyon ile savaşamazlar. Bu sebeple, hastalarda sıklıkla ateş ya da enfeksiyonel rahatsızlıklar gelişebilir. Anemi adı verilen alyuvar yetersizliği, kişinin yorgun hissetmesine sebep olabilir. Eğer yeterli kan trombositine sahip değilseniz, kanamanız durmaz ve vücudunuzda morluklar meydana gelebilir.
Akut kan kanseri belirtileri genelde hemen ortaya çıkıp, kötüleşerek devam eder. Bu rahatsızlığı olan insanlar genelde kendilerini hasta hissettikleri için doktora gider. Belirtileri; konfüzyon, kusma, kas kontrolü kaybı ve nöbetleri içerir. Kan kanseri belirtilerinin bazıları grip ya da diğer yaygın hastalıkların belirtilerine benzer. Bu yüzden bu semptomlar kan kanseri belirtileri değildir. Eğer bu belirtiler sizde de varsa doktorunuzla görüşmeniz gerekir. Doktor, kan kanserini teşhis edip de tedavi edebilir.
Kan kanserinde erken tanı konulması çok önemlidir. Genelde basit bir kan sayımı ve kanda bulunan hücrelerin mikroskop altında incelenmesi tanı için yeterli gelir. Lakin kesin tanı, kemik iliği biyopsisi ile konulur.
Kan kanseri türleri içerisinden akut lenfoblastik olanlara, tedavi açısından daha olumlu cevaplar alınır. Çocuklarda beklenen yaşam süreleri daha uzun olduğundan dolayı, yetişkin kanserleri ile kıyaslandığı zaman başarı oranları daha yüksektir. Bu yüzden erken tanı tedavide büyük önem taşır.
Kan kanseri, tedavisi mümkün olan bir hastalıktır. Son yıllarda keşfedilen birçok yeni tedavi yöntemi ile iyileşme oranları artmıştır. Hastaların yaşam sürelerinin uzatılması ve hastalığın tam anlamıyla tedavi edilmesinde büyük başarı sağlayan etkenler bulunur. Bunlar; radyoterapi cihazlarının geliştirilmesi, kemik iliği nakli ile ilgili gelişmeler, hedefe yönelik olan moleküler ve biyolojik ilaç tedavilerinin günlük kullanıma girmesidir.
Kan kanseri tedavisi deyince ilk akla gelen kemoterapi yöntemidir. ALL türünün ana tedavi yöntemi kemoterapi uygulamalarıdır. Kemoterapi tedavi yönteminde, hücre büyümesini önleyen ilaçlar kullanılır. Genelde tek bir ilaç kan kanseri hücrelerinin hepsini imha edemez. Bu yüzden değişik etkilere sahip olan birden fazla sitostatik ilaç, bir kombinasyon olarak verilir. Bu uygulama ile kötü huylu hücrelerin büyük çoğunluğu yok edilmeye çalışılır. Tedavi yaklaşık olarak 1 yıl sürer.
Bazı hastalarda kemoterapi yöntemine ilave olarak merkezi sinir sistemine yani kafatasına ışın tedavisi uygulanır. Işın tedavisi tüm hastalar için kullanılmaz. Doktor tarafından hastanın durumuna göre uygulanan bir tedavi yöntemidir.
Belirli bazı durumlarda ise yüksek doz kemoterapinin ardından, kök hücre nakilleri gerekli olabilir. Bu tedavinin amacı, vücutta kanserli hücreleri mümkün oldukça öldürmeye çalışmak ve buna bağlı olarak kemik iliğinin kan yapıcı fonksiyonlarını yeniden normale getirebilmektir.
Tedavinin bazı kıstasları, hastaların hangi ALL alt tipine yakalandığına, kanserli hücrelerin vücutta ne oranda yayılmış olduğuna ve kanserin tedaviye vereceği yanıta bağlıdır. Bu kıstaslar; kemoterapi yoğunluğu, uygulama süreleri, merkezi sinir sistemine ışın tedavisinin gerekip gerekmediği ya da kök hücre naklinin gerekli olup olmadığı ve nihayet hastalığa ilişkin prognozdur.
Bu hastalık, çocukluk çağı kanserlerinin yaklaşık olarak % 25-30’unu oluşturur ve sıklık bakımından birinci sırada yer alır. Diğer ülkeler ile benzer olarak, toplumda 100 bin kişide 3-4 sıklıkta görülür. En sık 2-5 yaşlarında görülür ve kaynak aldığı hücre tipine göre isimlendirilir. ALL, tüm olguların yaklaşık %80’ini oluşturur. AML %17 ve çok daha nadir olarak görülen KML %3 sıklıkta yer alır. ALL tedavisi için yaklaşık olarak 2-2.5 yıllık bir süreç gerekir. AML tedavisi için ise yaklaşık 1 yıl gerekir. ALL’de başarı oranı günümüzde % 80-90 civarında, AML’de ise % 60-70 civarındadır.
Son yıllarda yeni geliştirilen ilaçlar, aferez teknolojilerinde görülen gelişmeler ve destek tedavileri sonucunda, kanserli kişilerde ölüm oranları önemli bir ölçüde azalmıştır. Yeni tedavi stratejilerinin uygulanması ile artık hastalığı yenip evlenen ve çocuk sahibi olan kişiler vardır. Hatta üniversite sınavını kazanıp okuyan, okulunu bitirerek iş kuran, yurt dışına okumak için giden hastalar dahi vardır.
Akut türünde, her yıl hasta sayısı yüz binde 4 ile 6 olarak artar. İyi riskli tipinde iyileşme oranı yüzde 75’lere, akut promyelositik tipte yüzde 90’lara dek çıkabilir. Akut tiptekiler, genelde gürültülü bir tablo ile başlarlar. Trombosit sayısının azalmasına bağlı olarak kanamalar görülebilir. Bu kanamalar, sıklıkla cilt bölgelerinde görülür. Bu kanamalardan mide-bağırsak kanamaları ve beyin kanamaları tehlikeli olabilir. Özellikle beyin kanaması nadir görülse de ölümcül sonuçlar doğurabilir. Akut olanlar şayet tedavi edilmez ise haftalar içerisinde öldürücü hale gelebilir.
