BİZE ULAŞIN
Hatta bazısı üremek ve çoğalmak için bile kendinden başka hiçbir şeye ihtiyaç duymaz. Yer elması, işte böyle bir bitki. Papatyagiller familyasının ayçiçeğigiller koluna dahil bir sebze olan yer elması vejetatif üreme yapar. Yani üremek için 2. bir cinse ihtiyaç duymaz; kendisinden, kendisiyle aynı genetik yapıya sahip olan başka bir yer elmasını ortaya çıkarır. Bitkinin yenen kısmı, toprağın altında kalan yumru şeklindeki kökleridir. İçerdiği besin ögeleri, kullanıldığı yerler ve yetiştirme şartları hemen hemen aynı olan patates ve mısırla kıyaslanacak olursa çok daha sağlıklıdır. İnsülin kullanmak zorunda olan şeker hastalarının rahatlıkla tüketebilecekleri doğal bir şeker kaynağıdır. Dünyada kültürü yapılan en eski sebze olmasına rağmen ne yazık ki günümüzde olması gereken yerde değil. Oysa patates, havuç, mısır, şeker pancarı gibi endüstriyel bitkilere kıyasla çok daha ekonomik ve sağlıklı bir alternatif olabilir.
Miktar: 100 g
Kalori (kcal): 72
Yağ (g): 0
Karbonhidrat (g): 17
Protein (g): 2
Yer elmasını diğer kök sebzelerle kıyasladığımızda, çok daha yüksek bir besin değerine sahip olduğunu görüyoruz. Örneğin vücut tarafından üretilmeyen ve mutlaka beslenme yoluyla vücuda alınması gereken esansiyel amino asitler, yer elmasında diğer kök sebzelerin 2 katı fazladır. Zorlu iklim ve toprak şartlarında yetişme kabiliyetine sahip olan yer elması, yüksek oranda protein içerir. Kolesterol değeri sıfır, A, C, D, B6, B12 vitaminleri, demir, kalsiyum, fosfor, magnezyum mineralleri yönünden oldukça zengindir. Tüm bu saydıklarımız bir tarafa, yer elmasının insan sağlığına en önemli katkısı bileşimindeki inülin maddesidir. Diğer kök sebzelerde yoğun olarak nişasta formunda bulunan karbonhidratlar, yer elmasında daha çok inülin formundadır. İnülin, diğer karbonhidratlara oranla vücutta çok daha yavaş birikir, dolayısıyla kan şekerini çok daha yavaş yükseltir.
Yer elmasında bulunan karbonhidratlar, nişastayla birlikte ama daha çok inülin ve lagavulin biçiminde bulunur. Bitkisel bir tür şeker olan inülin, lifler sınıfına girer. Bitkilerin enerji depolamak için kullandıkları inülin, vücutta daha uzun süre depolanır. Diyabet hastalarının güvenle tüketebilecekleri yer elması aynı zamanda diyabetten korunmak için de değerli bir kaynak.
Yer elmasının kalp dostu bir sebze olmasında en büyük paya yine inülin maddesi sahip. Fruktan ismiyle de bilinen inülin, damar geçişkenliğini artırarak kalbin daha sağlıklı beslenmesine katkıda bulunur. Bu aynı zamanda, kalp damarlarının yükünü azaltan bir faktördür.
Çözünür bir lif çeşidi olan inülin, prebiyotik bir maddedir. Kalın bağırsaklarda sentezlenir. Prebiyotik, bağırsaklarda yaşayan faydalı bakterilerin çoğalmasını sağlar. Bu bakteriler sayesinde bağırsak florası sağlığını korur ve kanser oluşumlarına karşı direnci artar.
Özellikle yaşlıların diyetlerinde yer alması gereken bir sebzedir. İçeriğindeki zengin fosfor minerali kemiklerin dayanıklılığını artırır. Magnezyum ise, yine yaşlılarda sık rastlanan kramp şikayetlerinin giderilmesinde fayda sağlar.
Yer elması hem suda çözülen hem de çözülmeyen lifler bakımından zengin bir sebzedir. Sağlıklı beslenmede çok önemli bir yeri olan lifler, mide suyuyla birleşince şişerek daha fazla yer kaplarlar. Böylece daha uzun süre tokluk hissi yaratarak, kilo kontrolüne yardımcı olurlar. Yer elmasından elde edilen unla hazırlanan yiyecekler, buğday ununa göre daha düşük protein ve yağ, fakat çok daha fazla lif içerirler. Bu besinler aynı zamanda mineral ve vitamin yönünden de daha zengindirler.
Bağırsak hareketlerini hızlandıran yer elması, yoğun lifli yapısı sayesinde dışkının kıvamını da yumuşatır. Böylece, basur problemi olan hastaların dışkılama sırasında çektikleri zorlukları ortadan kaldırır.
Yer elması demir minerali ve B12 vitamini içerir. Demir, kendisine tutunan oksijeni kana taşıyarak hemoglobin yapımına katkı sağlar. B12 ise kırmızı kan hücrelerinin yapımında rol alır. Her ikisinin eksikliği de farklı türlerde anemiye sebep olur.
Yer elması, sadece içeriğindeki C vitamini ile bile cilt sağlığı için değerli bir besindir. Yaraların çabuk iyileşmesi, hücrelerin zamanında yenilenebilmesi için C vitamini gereklidir. Yer elmasının cilde faydaları sadece C vitamini ile değil, A vitamini sayesinde de cildin esnekliğini sağlaması ile de gerçekleşir.
Endüstriyel beslenme modelinin ağırlık kazandığı ve beslenme alışkanlıklarının değiştiği günümüzde, metabolizma hastalıkları giderek daha sık karşımıza çıkıyor. Bu metabolizma hastalıklarının en başında hiç şüphesiz, obezite var. Obeziteye bağlı kalp-damar hastalıkları ve diyabet de tüm dünya için ön önemli sağlık sorunları arasında. Yer elması, bağırsak geçişkenliğini artırarak ve sindirimi hızlandırarak, toksik maddelerin vücudu hızla terk etmesini sağlar. Öte yandan bağırsak florası için gerekli olan faydalı mikroorganizmaların çoğalmasını destekler. Bitkisel beslenme yoğun olarak zayıflama diyetlerinde söz konusu olduğundan yer elması zayıflatır mı sorusuyla karşılaşmak da kaçınılmaz. Yer elmasının tek başına kilo kaybına yol açtığını söyleyemeyiz elbette ama daha uzun süre tok tuttuğunu ve böylece kilo kontrolüne yardımcı olduğunu söyleyebiliriz.
Başta vitamin içeriğiyle vücut direncini artırır. A, C, D, B6 ve B12 vitaminlerinin kaybolmasını önlemek için buharda haşlayarak pişirilen yer elmasının bebeklere faydaları da olur. En az 6 ay sadece anne sütüyle beslenen bebeklerin, yer elması yemeye ne zaman başlayabilecekleri ve ne şekilde verilmesi gerektiğini doktorunuza danışmalısınız.
Yer elmasının belirgin bir tadı yoktur. Tüketildiğinde bileşimindeki minerallerin ve en çok da demirin etkisiyle hafif bir metalik tat hissedilebilir. Bu tat yetiştiği toprağın özelliklerine göre daha baskın ya da hafif olabilir. Girintili çıkıntılı şeklinden ötürü kabuklarının soyulması biraz güçtür. Çiğ olarak da yenebilen yer elması ülkemizde en fazla zeytinyağlı yemek olarak tüketilir. Ülkemizde daha çok Orta Anadolu ve Ege Bölgesi'nde yetişen ve bu bölgelerde daha çok tüketilen yer elması, yöresel olarak farklı şekillerde kullanılır.
Endüstriyel olarak ise yer elması, gıda ve ilaç sektöründe değerlendirilir. Yer elması bitkisinin gıda maddesi olarak tüketilen yumru kökleri, fruktoz ve un yapımında kullanılır. Bileşimindeki şeker nişasta bazlı olmadığı için tıbbi ilaçların tatlandırılmasında da yer elmasından faydalanılır. Yer elmasından elde edilen un daha uzun süre tazeliğini korur ve işlenebilir. Köklerinden elde edilen şurup, gıda sektöründe tatlandırıcı olarak kullanılır. Üstelik bu tür bir kullanım, mısırdan elde edilen fruktozdan çok daha sağlıklı kabul edilir.
