Güneş Çarpması : Neden Olur, Nasıl Geçer?

Yaz ayları geldiğinde güneş ışınları da dünyaya daha dik açılar ile yansımaya başlar. Bu tür zamanlarda artan sıcaklık ve ışınların tene direkt temas etmesi sonucunda insanlar zarar görür. Vücut ısısını düzenleyen mekanizma güneş ışınlarının çarpması sonucunda bozulur. Özellikle çocuk ve yaşlılarda yaz aylarında sıkça rastlanan bu durum kendini ani kas ağrıları, yüksek ateş ve kusma ile gösterir.

Güneş genel olarak öğle saatlerinde en dik konumuna geçer. Bu saatlerde güneş ışınlarına maruz kalındığında vücut ısısı UV ışınına karşı korumasız kalır. Vücut gelen güneş ışınları ile ısınır ve vücut ısısını dengelemek için sıvı kaybı yaşar. Bu sıvı kaybı sonucu klinik güneşin çarpması vakası meydana gelir. Her yaştan insanı etkileyebilen bir sorundur. Özellikle sıcaklığın 40 dereceye ulaştığı yaz aylarının öğlen vakitlerinde dışarıda uzun süre kalındığında güneşin çarpması meydana gelir. Vücut direnci düşük olan yaşlı ve çocuklarda daha düşük sıcaklıklarda bile bu sorun görülebilir.

Güneş Çarpması Neden Olur?

1. Güneş ışınları

Yaz aylarında havaların ısınması ve güneş ışınlarının daha dik açıyla dünyaya gelmesi dolayısıyla güneşin etkisi artar. Yaz aylarında deniz veya havuzda yüzerken güneşe maruz kalmak, öğle saatlerinde güneşin altında çalışmak veya yürümek güneşin zararlı etkilerinin altında kalmaya neden olur. Güneşin bu gibi durumlarda ortaya çıkan zararlı etkilerinden biri de güneş çarpmasıdır.

2. Aşırı alkol tüketimi

Alkol sık idrara çıkmaya, sonucunda vücuttaki suyun atılmasına neden olur. Bu sebeple aşırı alkol tüketmek su kaybını artırır. Yaz aylarında, güneşli ortamlarda aşırı alkol tüketmek güneş çarpmasına elverişli bir zemin hazırlar.

3. Yanlış giysi seçimi

Bazı giysiler ve bazı renkler güneş ışınlarını yansıtırken, bazıları ise güneş ışınlarını emer. Siyah ve kahverengi gibi koyu renklerin zararlı güneş ışınlarını emme özelliği bulunduğundan dolayı yaz aylarında bu renklerde giysiler giymekten kaçınmak gerekir. Güneş ışınlarını yansıtan açık ve soluk renkli kıyafetler tercih edilmelidir. Bunun yanında daha çok ince ve terletmeyen kumaşlar vücut ısısının aniden yükselmesine, akabinde su kaybının artmasına ve güneş çarpmasına engel olur. Yaşlı ve tansiyon hastaları, yanlış kıyafet seçimi yüzünden bu konuya özellikle dikkat etmelidirler.

4. Aşırı yağlı beslenmek

Vücuda dahil edilen aşırı miktarda yağ, yakılamaz ve kiloya dönüşür. Özellikle yaz aylarında fast food tarzı yağlı yiyeceklerle birlikte asitli içecekler tüketmek güneş çarpması gibi sorunlara karşı dirençli bir vücuda sahip olmayı engeller.

Güneş Çarpması Belirtileri Ne Zaman Ortaya Çıkar?

Sıcak havalarda vücuda direkt temas eden güneş ışınları, kanın akışının deriye doğru artmasına neden olur. Vücut bu ısıdan kurtulmak için ise terlemeye ve hızlı soluk alıp vermeye çalışır. Terleme ve soluk alma yeterli olmaz ise, güneş ışınlarının etkisi bitkinlik ile kendini gösterir. Güneş çarpması kaç saatte belli olur diye bir araştırma yapıldığında bu durumun kişiden kişiye değiştiği bilinmelidir. Çünkü güneşe ne kadar maruz kalındığı, yaş, cinsiyet gibi değişkenlerden yola çıkılarak bu konuda net bir yorum yapılabilir.

Güneş çarpmasından sonra 6 saat içinde etkiler belli olur. Güneşin çarpması sonucunda baş ağrısı ve mide bulantısı oluşur. Kişide büyük bir halsizlik gözlenir. Vücut terleyemediği için ateş yükselir. Bazı kişilerde çarpmanın şiddetine bağlı olarak havale oluşabilir. Bunun yanında güneş çarpması üşüme titreme şeklinde de kendini gösterir. İleri durumlarda psikolojik rahatsızlıklar tetiklenir. Kişilerde sıcak koması, nöbetler veya halüsinasyonlar oluşur. Bazı kişilerde ise sindirim sistemi de çarpmadan etkilenir. Güneş çarpması ishal yapar mı diye araştırıldığında bazı kişilerde bu durumun oluştuğu bilinmelidir. Sıcaklığın etkisi ile su kaybeden kişilerde aşırı kusma veya sık dışkılama, yani ishal görülebilir.

Güneş Çarpması Nasıl Geçer?

Yeterli önlem alınmadığı ve dikkatsiz davranıldığı durumlarda güneş çarpması söz konusu olabilir. 65 yaş ve üzeri yaşlılar, tansiyon hastaları, 5 yaşın altındaki çocuklar ve deri hastalıkları olan kişiler, güneşin altında uzun süreler geçirdikleri durum güneş çarpması riskini daha fazla taşırlar. Çarpma sonucu geçici bazı sorunlar ortaya çıkabileceği gibi daha ciddi sorunların görülmesi de muhtemeldir. Hatta ölüme kadar varabilecek etkiler dahi yaşanabilir. Bu sebeple ilk müdahale oldukça önem taşır. Yapılacak ilk müdahale güneş çarpmasının etkilerini hafifletir.

Güneş çarpması sonucunda yapılacak olan ilk müdahaleler;

• Kişi hemen serin bir ortama alınmalı.
• Üzerindeki kıyafetler gevşetilmeli veya kısmen çıkarılmalı.
• Koltuk altı ve bacak içlerine soğuk su ile ıslatılmış bez konulmalı.
• Kişiye ılık bir duş aldırılabilir.
• Ayrıca kusma ihtimaline karşın kişi yan yatırılmalı.
• Eğer kişide bilinç açık ise sıvı verilmesi gerekir, eğer açık değil ise kesinlikle su dahi içirilmemeli.
• Kan dolaşımını hızlandırmak amacı ile kişinin ayakları yukarı kaldırılmalı veya ayak tabanına buz ile masaj yapılmalıdır.

1. Güneş çarpması tedavisi

Güneş çarpması sonucu bazı durumlarda bilinç kaybı oluşabilir. Aşırı kusma ve ateş de en sık yaşanan belirtileri arasındadır. Böyle bir durumda mutlaka hastaneye gidilmelidir. Hastanede ağızdan ateş ölçümü yapılır. Ayrıca terlemeyle ne kadar su ve tuz kaybedildiğini görmek için de çeşitli kan ve idrar testleri yapılır. Bu test sonuçlarına göre güneş çarpması tedavisi uygulanır. Güneş çarpması sonucu kaybedilen sıvıyı tekrar vücuda kazandırmak amacıyla kişiye özel takviyeli serum verilir. Bu serumlar vücuttaki elektrolit ve tuz dengesini yerine getirir. Böbrek hastalarına ise diyalizle birlikte özel olarak sıvı uygulanması gerekir.

Güneş Çarpması Kaç Günde Geçer?

Güneş çarpmasının vücuttaki etkilerine engel olmak için ilk etapta önlem alınmalıdır. Koruyucu yöntemler sayesinde güneşin zararlı etkilerine karşı önlem alınmış olur. Bunun için özellikle yazın öğle saatlerinde dışarı çıkmamaya, ince ve gevşek kıyafetler giymeye, sıvı tüketimini artırmaya, alkol alımını azaltmaya, yağlı tüketmemeye özen gösterilmelidir. Gün içerisinde alınan ılık duş da alınabilecek önlemler arasındadır. Dışarı çıkarken mutlaka en az 15 faktörlü güneş kremi kullanın. Tüm önlemlerinize rağmen güneş çarpması durumu başınıza gelirse mutlaka ilk müdahale ile sorunun etkilerini hafifletmeye çalışın. Şiddetli vakalarda mutlaka doktor kontrolünde sıvı alınmalıdır.