Eşlerde Kan Uyuşmazlığı ile İlgili Bilmeniz Gerekenler

Kan grubu, Rh negatif (-) olanların kanında Rh antijeni bulunmazken, kanı Rh pozitif (+) olanların ise kanında Rh antijeni bulunur. Kan uyuşmazlığı, genelde annenin Rh (-) iken, babanın ise Rh (+) olması ve doğacak olan bebeğin ise kanının baba gibi pozitif olması durumunda oluşur. Anne adayının doğum öncesi kan grubunun bilinmesi gerekir. Genelde %98 oranında ilk gebelikte herhangi bir sorun çıkmaz. İlk gebelik sonrası doğan bebeğin Rh negatif olması durumunda herhangi bir işlem yapılmaz. Fakat Rh pozitif olarak doğmuşsa bebek, ikinci bebekte bir sorun yaşanmaması için anneye doğum sonrası kan uyuşmazlığı iğnesi yapılır. Bu iğneye Rhogam denilir. Bu iğne yapılmadığı takdirde ikinci veya sonraki gebeliklerde, bebeklerde bu uyuşmazlık nedeniyle çeşitli sağlık problemleri ortaya çıkabilir.

Kan Uyuşmazlığı Nedir?

Kan uyuşmazlığı, anne ile bebeğin kanı arasında farklılığın olması sonucu ortaya çıkar. Örneğin anne Rh negatif kana sahipse risk altında olur. Bir de annenin kan grubu 0 ise, uyuşmazlık olması söz konusu olabilir. Anne ile bebeğinin kanları farklı olduğunda annenin kanında bebeğin kan grubuna karşı gelişen antikorlar, bebeği yabancı bir cisim olarak algıladıklarından ona savaş açarlar. Bu ilk bebekte görülmez. Çünkü annenin hücreleri bebekteki bu yeni hücreleri fark edene kadar doğum gerçekleşmiş olur. Fakat ikinci bebekte ise önlem alınması gerekir. Çünkü artık anne vücudu bebekteki bu antijenlere karşı kendini korumak için antikor üretmiş olur. Hamile kalındığında yabancı cisim olarak algıladığından, bebeğin kan hücrelerini çökeltir ve bebekte sağlık sorunlarına yol açar. Rh uyuşmazlığı bu bakımdan daha önemli olup doğum öncesi önlem alınması için anne adayına koruyucu iğne yapılır.

İki çeşit kan uyuşmazlığından söz edilir. Bunlar: Rh uyuşmazlığı ve AB0 kan grubu uyuşmazlığı olup bunlardan en önemlisi Rh uyuşmazlığıdır. Bunları tek tek inceleyecek olursak:

1. Rh uyuşmazlığı

Kan grupları A, B, AB ve 0 olarak bilinir. Bir de alt gruplar vardır. Bunlar, Rh negatif ve Rh pozitif olup bunlar arasındaki uyumsuzluklar kanda uyuşmazlık problemine yol açar. Bu uyuşmazlık probleminin ortaya çıkması için annenin Rh negatif (-) iken bebeğin ise Rh pozitif olması gerekir. Yani annenin kanı A Rh(-), B Rh(-), AB Rh(-) ya da 0 Rh(-)’ ten herhangi biri ve bebek pozitif ise, bu durumda Rh uyuşmazlığı ortaya çıkar.

Doğum sırasında ya da plasentada oluşan yırtılma veya kanama durumunda, anne ile bebeğin kanları karışır. Anne ile bebeğin kanları karışınca, bebekteki Rh antijeni anneye temas eder. Anne ise bunu yabancı olarak algılayarak, bu Rh antijenine karşı Rh antikoru üretmeye başlar. İkinci bebekte ise anne yine Rh negatif olur, değişmez. Bebek ise Rh pozitif olursa, annede bulunan Rh antikorları plasentada bebeğe ulaşacağından dolayı bu Rh antikorları, bebeğin kan hücrelerini parçalayarak Rh antijenlerini çökeltir. Bunun sonucunda ise bebek ölü doğar yani düşük olur ya da bebekte kansızlık oluşabilir. Böyle durumlarda bebeğin ultrasondaki kontrolünde hidrops denilen durumun görülme olasılığı yüksek olup hidrops, kansızlık sonucu oluşur. Buna bağlı olarak bebeğin vücut boşluklarında sıvı birikimi ve kalp yetmezliği gibi sorunlara yol açar. Bunların şiddetine bağlı olarak da bebeğin anne karnında ölümüne yol açabilir.

Plasenta İle Alakalı Daha Detaylı Bilgi İçin: Plasenta Nasıl Oluşur?, Ne İşe Yarar? 

Hamileyken ya da doğum esnasında bebeğin kanının anneye geçmesi ve bunun sonucunda annenin antikor üretmesine neden olan bazı durumlar şunlardır:

• Düşük yapmak
• Kürtaj yaptırmak
• Dış gebelik
• Amniyosentez
• CVS
• Kordosentez

2. AB0 kan grubu uyuşmazlığı

Kan uyuşmazlığı hangi gruplarda olur? Annenin kan grubunun 0 olması durumunda, annenin A ya da B grubuna sahip bir bebeği olursa, bu bebeğin yeni doğduğu zaman belirgin bir sarılığının olmasına AB0 uyuşmazlığı da denir. Kan grubu 0 olanların kanında anti-A ve anti-B denilen A ve B kan gruplarına karşı tepki veren antikorlar bulunur. Kan grubu 0 olan biri, kan grubu A, B, ya da AB olan bir erkekle evlendiğinde bebeğinin kan grubunun A ya da B olma ihtimali yüksek olur. Hamileyken karnında kendisinden farklı bir kan grubuna sahip olan bebeği taşıyan annede bulunan doğal anti-A ve anti- B antikorları plasenta aracılığıyla bebeğin kanına ulaşarak bebekteki kırmızı kan hücrelerinin hassaslaşmasına yol açar. Bunun sonucunda bebek doğduğunda, bebekte bulunan kırmızı kan hücreleri kolayca yıkılabilir ve böylece yeni doğan sarılığı oluşur. Bu bebeğe fototerapi uygulamak gerekebilir. Yeni doğmuş olan bebeğin kan grubu A veya B olursa ve anne 0 grubu ise bebekte oluşan yeni doğan sarılığının dikkatli bir şekilde takibe alınması gerekir.

Kandaki uyuşmazlık şu şekilde özetlenecek olursa; annenin kan grubu 0 ya da Rh negatif ise, babadan gelen genler nedeniyle bebeğin kan grubu A, B, AB veya Rh pozitif ise böyle bir durumda bu hastalığın oluşumu beklenir. AB0 kan grubu uyuşmazlığından ziyade Rh uyuşmazlığı daha tehlikeli olup, daha ağır kansızlıklara ve sarılığa yol açabilir. Bunun için özellikle Rh uyuşmazlıklarına çok dikkat edilerek takibe alınması gerekir. Annenin kanı Rh pozitif, babanınki Rh negatif olduğu durumlarda böyle bir uyuşmazlık görülmez.

Gerek Rh ve gerekse AB0 sisteminde anne ile bebeği arasında kanda uyuşmazlık oluşabilir. AB0 kan grubu uyuşmazlığı Rh sistemine göre daha çok görülmesine rağmen, Rh uyuşmazlığı kadar tehlikeli olmayıp bunda oluşan sarılığa daha ender rastlanır. Ayrıca bebekte kalıcı bir rahatsızlığa yol açma riski de az olup bebeğin kanının değişmesi de nadir olarak gerekir.

Kan Uyuşmazlığı Tedavisi

Evlilikte kan uyuşmazlığı sorunu ile karşılaşılmaması için yeni evlenecek olan çiftlerin kan gruplarına bakılır. Eğer kadının kanı Rh negatif ise ya da 0 grubu ise risk altında olup bebeği olmadan önce önlem alınmaya çalışılır. Gebelik sırasında annenin kanında normalde bulunmaması gereken anti-Rh (anti-D) araştırılması için İndirekt Coombs testi yapılır.

Doğum sonrasında anneden bebeğe geçen antikorların aranması testine ise, direk coombs denir. Bu tedavideki amaç, annenin Rh antikorları oluşturmasını engelleyerek bebeğe zarar vermesi önlenir. Bunun için kan grubu Rh negatif olan kadının, eşi Rh pozitif olduğunda gebeliğinin 28. haftasında Rhogam (anti-D) iğnesi yapılır.

Doğum sonrasında bebeğin kanı eğer Rh pozitif ise, ilk 72 saat içerisinde tekrar anti-D iğnesi yapılması gerekir. Kürtaj, düşük ya da dış gebelik gibi durumlarda da yine anti-D koruyucu iğne yapılması gerekir.

Kan uyuşmazlığı şüphesiyle karşılaşan çiftlerin çocuk sahibi olmaları konusunda endişelenmemeleri gerekir. Gebeliğin itinalı bir şekilde takibi ve gerekli tedavinin uygulanması sonucu sağlıklı bebeklerinin dünyaya gelmesi sağlanır.